Læknablaðið : fylgirit - 01.07.1978, Blaðsíða 125

í endurhæfingu er gripið til notkunar
hjálpartækja þegar um annað þrýtur.
Gigtarsjúklingar þurfa öðrum fremur ýmis-
leg hjálpartæki. Tilgangur þeirra og gerð
er af ýmsu tagi. Sumum er ætlað að
auka færni, öðrum að taka álag af liðamót-
um, en öðrum að gera sjúkling hæfari til
starfa o.s.frv. Hér er um stóran vett-
vang hjálpartækja að ræða sem nær til
stuðningstækja, farartækja, stoðtækja og
færnisaukatækja. Þörfin fyrir sum þeirra
er augljós en gagnsemi annarra verður að
prófa svo að víst sé hvað best henti 1
reynd. Yfirleitt er mikil vinna að baki
slikra prófana. Mestum erfiðleikum veld-
ur samt útvegun tækjanna og þó einkum
kostnaður þeirra. Sum eru dýr, önnur
ódýr, sum þarf að búa sérstaklega til fyr-
ir hvern sjúkling, önnur fást tilbúin að
mestu eða öllu leyti. Tryggingastofnun
ríkisins hefur sett sér reglur um þátttöku
f kostnaði hjálpartækja og greiðir sum að
fullu, önnur að hluta en nokkur ekki, eink-
um þau sem talin eru ódýr. Það er hins
vegar algengt að gigtarsjúklingar þurfa
mörg hjálpartæki svo að greiðsluhluti sjúkl-
ingsins getur samanlagt orðið talsverður.
Þeir þarfnast oft margra minni háttar
hjálpartækja sem hvert um sig er svo
ódýrt að Tryggingastofnuninni list ekki
taka því að eiga aðild f kostnaðinum, en
samanlagt verð þeirra getur orðið umtals-
vert og sjúklingum ofviða.
Það kemur fyrir að svo hagar til um
íbúð gigtarsjúklings að hann getur ekki
búið þar, komist um og bjargað sér við
lifsþurftir, sökum óhagræðis f innréttingu,
stiga eða annarra torfæra. Húsnæðisað-
staðan kann að skipta sköpum um það
hvort sjúklingurinn dvelur f heimahúsi eða
að öðrum kosti allt að varanlega á sjúkra-
stofnun. Svo erfitt sem það kann oft að
reynast að fjármagna hjálpartækin er hitt
einatt erfiðara og oft útilokað að fjármagna
breytingar á húsnæði, svo að gigtarsjúkl-
ingur geti búið þar, eða fá nýtt húsnæði
eUa. Tryggingastofnunin telur sér ekki
skylt að taka þátt 1 slíkum kostnaði nema
að takmörkuðu leyti og þá 1 litlum mæU.
Sveitarstjórnir ekki heldur. Það gildir
einu þótt kostnaður slíkra húsnæðisbreyt-
inga sé aðeins brot af kostnaði langvarandi
vistunar á sjúkrastofnun. Hann er ekki
greiddur af þvi hann er ekki til sem Uður
f sjúkratryggingakerfinu. Dvalarkostnaður
á sjúkrastofnun er hins vegar til þar.
Þetta er dæmi um strfð kerfisins við sjálft
sig.
Kostnaðarvandi hjálpartækja er þannig f
reynd aðeins leystur að hluta til hér á
landi sem stingur f stúf við fyrirkomulag
annarrar þátttöku f sjúkrakostnaði sam-
kvæmt almannatryggingakerfinu. Hér er
um að ræða samræmingaratriði sem þarf
að komast á betri rekspöl. Það er verð-
ugt verkefni fyrir starfsmenn heilbrigðis-
þjónustunnar og áhugamannasamtökin að
leiða það til lykta.
Þjálfunarþáttum endurhæflngar gigtar-
sjúkUnga eins og æfingameðferð, færnis-
þjálfun og hjálpartækjanotkun verður ekki
gerð frekari skil hér enda rætt um suma
þeirra hér á eftir. Margir aðrir þættir
koma þó þarna við sögu, engu veigaminni
og vil ég minnast á þessa: 1) úrlausn sál-
fræðilegra vandamála, 2) skólaganga og
nám, 3) atvinnumál og 4) úrlausn félags-
legra vandamála.
Sálfræðileg vandamál: Eitt sinn
fór um sú kenning að fólk með langvinna
liðagigt hefði frá upphafi svipaðan persónu-
leikaprófíl, þ. e. sýndu svipaða og einkenn-
andi persónuleika- og skapgerðarmynd á
sálfræðiprófum. Ég held að þessi kenn-
ing sé ekki lengur við lýði. Hitt er vfst
að þeir sem árum saman eru með sárs-
aukafullan sjúkdóm, sem hindrar meir
eða minna hreyfingar þeirra, oft f vaxandi
mæU, skerðir atvinnumöguleika, félagslff,
fjölskylduU'f og kynlff, hljóta að bera þess
merki f persónuleikamunstri og sálarlffi.
Annað er óhugsandi. Ekki tel ég mig
færan um að rekja með nákvæmi persónu-
leikafrávik eða sálfræðileg sem sjást hjá
fólki með langvinna Uðamótasjúkdóma og
eru einkennandi fyrir hópinn, eða fullyrða
að þau séu frábrugðin þeim sem sjá má
hjá öllum sem haldnir eru langvinnum
sjúkdómum. Algeng er afleidd depurð f
breytilegum mæU, innhverfa og innilokun
en einnig viðbragða- og tilfinningadeyfð og
afskiptaleysi sem leiða til ósveigjanleika
f samskiptum, óraunsæi f hugsun og áfykt-
unum og brenglaðar Ukamlegrar sjálfs-
ímyndar. Alla jafnan má telja þessar
persónuleikabreytingar og skapgerðarfrá-
vik eðlilegar afleiðingar sjúkdómsins. Það
verður að taka mið af þeim við endurhæf-
ingu sem og við aðra meðferð. Sennilega
stendur gigtarsjúklingnum viðeigandi geö-
læknisþjónusta ekki nóg til boða, e.t.v.
123