Læknablaðið : fylgirit - 01.07.1978, Blaðsíða 78

gljáandi. Stundum getur hún þó verið
litilsháttar rauð. Hreyfingar eru meira
eða minna hindraðar og oft verður vart
morgunstirðleika hjá eldri börnum, en
erfiðara að meta slíkt hjá þeim yngri.
Liðirnir eru stundum aumir átöku og hreyf-
ingar sárar, sérstaklega ef gigtin er bund-
in við mjaðmaliði, en hins vegar er áber-
andi hvað börn með liðagigt virðast oft hafa
minni óþægindi en fullorðnir.
Gigtin getur komið 1 hvaða liði sem er,
nema þá helzt brjóst- og lendaliði. Hún
er aftur algeng í hálsliðum og er hætta á,
að hún valdi þar eins og víða annars stað-
ar eyðingu liðbrjósks og samruna beina,
með þar af leiðandi takmörkun á hreyfing-
um. Gigtin sezt oft f kjálkaliði og veldur
það erfiðleikum á að opna munninn og
tyggja. Verki leiðir út 1 eyru. Hjá um
helmingi sjúklinga bólgna mjaðmaliðir með
afdrifaríkum afleiðingum 1 þeim tilvikum,
þegar lærleggshöfuðið brotnar meira og
minna niður. Liðagigt f hrings- og könnu-
lið (art. crico-arytenoidea) hefur það 1
för með sér, að röddin verður hás og
dimm. Brjóstverkir fylgja staðsetningu
sjúkdómsins 1 viðbeins- og geislungaliðum.
Liðeinkenni setja mestan svip á þessa
sjúkdómsmynd, allt eftir þvi hvemig þau
tvinnast saman og á hvaða stigi þau eru.
Önnur einkenni eru svipuð og 1 ARj
systematica, en ekki eins áberandi: Það
eru ekki eins stórar sveiflur ahitanum,
hann fer yfirleitt ekki yfir 39° og ekki
eins langt niður, en toppar sjást einu
sinni á dag, sjaldan tvisvar. Þá eru og
útbrot algeng sem og einhver stækkun á
eitlum og milti. Gollurshúsbólga getur
komið fyrir og litubólga. Hnútar undir
húð finnast hjá einstaka sjúklingum, eink-
um þeim sem veikjast eftir 8-10 ára ald-
ur og þá iðulega einnig RF.
Af þeim börnum, sem fá þessa sjúk-
dómsmynd, eru stúlkur mun fleiri en
drengir. Sjúkdómurinn heldur venjulega
áfram árum saman, en 1 mörgum lotum
með lengri eða skemmri hléum á milli.
Dæmi eru um, að einkenni hafi legið niðri
1 fleiri ár, en blossað svo upp á ný þann-
ig, að aldrei er hægt að vera viss um
framtið sjúklingsins að þessu leyti.
3. ARj m onoar ti cu lari s .
Þessi mynd einkennist af því, að gigtin
er bundin við aðeins einn lið, a.m.k. í
byrjun, en sezt þó oft siðar í 1-2 liði til
viðbótar (oligoarthritis, pauciarthritis).
Bólgni 4 liðir eða fleiri flokkast sjúkdóm-
urinn undir polyarthritis.
Gigtin er oftast í einhverjum liinna
stærri liða, hné, ökkla eða olnboga,
stundum mjöðmum, en sjaldnar f smálið-
um handa og fóta, þó það komi fyrir.
Venjulega ræðst það á fyrstu 6 mánuðun-
um, hvort gigtin takmarkast við 1-3 liði
eða fleiri. Kerfisbundin einkenni eru
lítil, sjaldan hiti og það heyrir til und-
antekninga að vart verði stækkunar á
eitlurn, milti og lifúr, eða pleuritis,
pericarditis og myocarditis. Sjúlding-
arnir líta yfirleitt vel út, ekki veikinda-
legir. ÞÓ geta börn innan 5 ára aldurs
verið með lágan hita, vansæl og pirruð.
Alvarlegast við monoarthritis er, að
um 2C% sjúklinga fá litubólgu (irido-
cyclitis) í annað eða bæði augu, sem get-
ur leitt til sjóndepru og blindu. Dæmi
eru um, að litubólga hafi byrjað á undan
liðeinkennum, en algengara er, að hennar
gæti siðar og má eiga hennar von hvenær
sem er á sjúkdómsferlinum, jafnvel árum
eftir að liðagigtin virðist að fuHu komin
í ró og sjúkHngnum batnað. Venjulega
fara einkenni mjög dult og uppgötvast
ekki nema augun séu skoðuð með rauf-
lampa. Stundum fylgir þó smávegis roði
f auganu, verkir og ljósfælni. Litubólga
getur valdið samvöxtum á litu og auga-
steini, gláku og fleiri augnskemmdum,
sem möguleiki er á að fyrirbyggja, sé
bólgan uppgötvuð nógu snemma og viðeig-
andi meðferð beitt. Rauflampaskoðun er
þvi nauðsynlegt að gera á vissu miUibiIi
hjá öHum sjúkUngum með þessa mynd ARj,
og slíku eftirliti skal haldið áfram árum saman.
Af hinum þremur sjúkdómsmyndum er
þessi vægust burtséð frá litubólgunni og
alvarlegum afleiðingum hennar. Um þriðj-
ungur sjúklinga feHur undir hana og eru
stúlkur mun fleiri en drengir. Meirihluta
sjúkUnga batnar án nokkurrar fötlunar,
svo heitið geti. Liðeinkenni geta þo
verið viðloðandi í mörg ár, meiri eða
minni á víxl og lítill hluti þeirra fær
margliða iktsýki (polyarthritis), þegar
fram í sækir.
Vaxtatruflana gætir hjá um helm-
ingi barna með ARj. Þegar sjúkdómurinn
er hvað virkastur vill draga úr almenn-
um líkamsvexti, bæði í ARj systematica
76