Læknablaðið : fylgirit - 01.07.1978, Blaðsíða 30

hvern hátt vefjaskemmdir verða. Best
þekkta og mest rannsakaða fyrirbæriS er
"immune complex disease". Þá bindast
mðtefni og mótefnisvaki ásamt complementi
og þessir samfestingar setjast aS f ýms-
um líffærum, koma af staS skriSu af
bólgubreytingum, draga m.a. að sér hvít
blóðkorn, sem gefa frá sér hydrolyserandi
hvata og af hljótast vefjaskemmdir. Þetta
fyrirbrigSi hefur veriS mest rannsakaS 1
nýrum, en samantengd mótefni og mót-
efnisvakar hafa fundist í ýmsum líffærum,
t. d. 1 liSum og plexus choroideus.
Kenningar um orsakir rauSra
úlfa.
Orsök rauSra úlfa er óþekkt, en löngum
hafa menn reynt að rekja þær til erfSa,
en einnig grunaS aS veirur, framandi efni
eða vakar ættu sökina. Á sfSustu árum
hafa menn einnig kennt um ófullkomnum
ónæmissvörum, röskun á starfsemi
lymfocyta, en hvorki rauSir úlfar né aðrir
bandvefssjúkdómar hafa fram á siSustu ár
veriS taldir meS vel skilgreindum
"Immunity deficiency syndromes". Þeir
vfsindamenn, sem gerst þekkja, fella
ofantaldar orsakir allar saman undir einn
hatt og e.t.v. vantar ekki nema nokkra
hluta til þess aS fullgera kotruna.
Frá þvf aS mönnum varð ljós hin mikla
fylgni hryggiktar og vefjaflokksins HLA-
B27 hafa miklar athuganir verið gerSar á
vefjaflokkum sjúklinga með rauSa úlfo og
aðra bandvefssjúkdóma. Nokkur fylgni
ákveðinna vefjaflokka og rauðra úlfa hefúr
komið f ljós, en hún er hvergi nærri eins
mikil og fylgni hryggiktar og HLA-B27,
sem er 88-lOöfol.
ÞaS stySur kenninguna um erfSirnar, aS
sýnt hefur veriS fram á aukna tfðni and-
kjarnaþátta hjá ættingjum sjúklinga meS
sjálfsónæmissjúkdóma. E)ýratilraunir hafa
einnig stutt þessa kenningu. Þekktasta
dæmiS er hvernig tekist hefur aS fram-
kalla sjúkdóm, sem mjög líkist rauSum
úlfum f nýsjálenskum músum, meS þvf að
blanda saman ákveSnum stofnum, en raun-
ar er taliS líklegt aS veira geti einnig
verið aS verki. Sjúkdómur, sem líkist
rauSum úlfum, hefur fundist f fleiri dýra-
tegundum, t. d. hundum og minkum. Ann-
aS, sem styður veirukenninguna, er t.d.
þaS að aukiS "lymphocytoxic activity" hef-
ur fundist hjá óskyldum fjölskyldumeSlim-
um sjúklinga með rauSa úlfa og nú- alveg
nýveriS verið greint frá þvf að þetta finnst
einnig hjá meinatæknum, sem meShöndla
sermi sjúklinganna, en finnst ekki hjá
læknum sömu sjúklinga5*®.
ViS athugun á nýmabiopsium frá sjúkl-
ingum meS rauða úlfa f rafeindasjá hafa
menn séS veirur eða agnir, sem líkjast
veirum, en ekki hefúr tekist aS einangra
þær12. Aþekkar agnir hafa sést f öSrum
lfffærum.
HvaS varSar framandi efni, er vel þekkt
hvernig hydralazine og fjöldi annarra lyfja
getur valdið sjúkdómi, sem lfkist mjög
rauðum úlfum.
Allergiskur arthritis f dýrum.
f liSamótum tilraunadýra hefur tekist aS
framkalla bólgu, sem er mjög áþekk þvf,
sem sést hjá mönnum f rauSum úlfum,
iktsýki og fleiri bandvefssjúkdómum. ÁriS
1962 greindi Glynn frá þvf hvernig hann
kom af staS allergiskum arthritis f kanfn-
um meS þvf aS fá fyrst fram ónæmissvör-
un gagnvart fibrini f "complete Freund's
adjuvant" og sprautaSi síSan örfáum milli-
grömmum af fibrini inn f liS. MeS þess-
um tilraunum er hægt aS framkalla liS-
bólgur og eru vefjabreytingarnar ákaflega
lfkar þeim, sem sjást f iktsýki hjá mönn-
um. í þessum og svipuSum dýratilraunum
er svo aS sjá, sem ónæmisaðgerðirnar
komi af stað vftahring.
HvaS varðar orsakir iktsýki hafa menn
dregiS þá ályktun af þessum tilraunum,
aS upphafið geti veriS sýking, t.d. meS
veiru eða bakteriu, en svo bregSist sumir
einstaklingar þannig viS, aS þeir mynda
mótefni gegn vefjum, sem hafa ummyndast
viS hina upprunalegu bólgu. Þá er kom-
inn vftahringur, sjúklingarnir mynda bæði
mótefnisvakann og mótefniS og af samteng-
ingu þeirra hlýst meiri bólga og þannig
koll af kolli8. (Complete Freund's
adjuvant: Mótefnisvaki f emulsio vatns og
olfu, en dauðar berklabakteriur eSa bakter-
iur skyldar þeim hafa veriS settar f olfu-
fasann).
AfbrigSilegar synovial frumur.
Ræktun á synovial frumum úr liSamótum
sjúklinga með iktsýki hefur leitt f ljós aS
efnaskipti þeirra eru afbrigðileg og minna
þær dálftið á illkynja frumur. Frumurnar
eru varanlega umbreyttar, þannig aS eftir
skiptingu haldast þessir eiginleikar. Tek-
28