Læknablaðið : fylgirit - 01.07.1978, Blaðsíða 113

mála að gera slíkar aSgerðir sem fyrir-
byggjandi aðgerðir viS byrjandi slitgigt í
liSum.
Fleiri rannsóknir er vert að minnast á,
þótt tímans vegna verði að stikla á stóru.
Radin og félagar telja, aS við þunga-
álag á liS taki beiniS aðalhögg álagsins.
Fram komi því microfracturur 1
subchondral beini, beinið verSi smám
saman sclerotiskara og missi viS þaS
fjaSurmagn sitt. Þegar svo sé komið,
lendi þungaálagið á liðbrjóskið eingöngu
vegna hins sclerotiska beins og valdi slíkt
slitbreytingum.
Eising kannaSi allnáið mataræSi sjúkl-
inga meS liðsjúkdóma og aðra kroniska
sjúkdóma. Ekki fann hann neinn þann
mismun á mataræSi, er þýSingu gæti haft
varSandi orsök eða þróun sjúkdómanna.
Saville og Dickson könnuSu aldursdreif-
ingu á likamsþunga sjúklinga með slitgigt
í mjaðmarliSum. Þeir komust aS raun
um aS engin statistiskur munur var á
líkamsþunga sjúklinga meS primer slitgigt
1 mjaðmarlið, secunder slitgigt f mjaSm-
arliS og heilbrigðs samanburSarhóps.
NiSurstaða þeirra var þvi, aS líkamsþungi
væri ekki þýSingarmikill þáttur 1 orsök
slitgigtar í mjaðmarliS.
í enskum ritum er slitgigt oft nefnd
hypertrofiskur arthritis. Nafn þetta er
dregiS af hinni miklu nýmyndun á beini,
sem á sér oft stað perifært 1 liðum, er
verða slitgigt að bráð. Osteophytamyndun
er eitt algengasta einkenni slitgigtar.
Hvers vegna myndast osteophytar ? Hin
almenna skýring hefur verið sú, aS lið-
brjóskiS perifært 1 liðnum fari aS vaxa og
sé hér um nokkurs konar tilraun liðarins
til endurnýjunar og uppbyggingar. Vöxtur
1 liSbrjóski þessu verSur svipaður og \
epiphysulinu við enchondral beinmyndun.
ÞaS verður siSan metaplacia á brjóskfrum-
um, osteoblastar myndast og beinmyndun
hefst. Hér er þvi um enchondral bein-
myndun aS ræSa, sem er eSlileg á allan
hátt nema hvaS vaxtarstefnu snertir. Eitt
form þessara osteophyta eru hinir vel
þekktu Heberdenshnútar um DIP liSi á
fingrum. Christman og Southwick hafa þó
komiS fram með aðra skýringu. Vitað er
aS chondroitin sulfete tapast úr hrörnandi
liSbrjóski og brjóskagnir finnast 1 liSvökv-
anum. Til að komast að þvi hvað yrSi
um brjóskagnirnar, sprautuSu þeir stronti-
um merktum brjóskögnum inn 1 liSi á
kaninum. Þeir komust aS raun um að
agnirnar söfnuSust fyrir á mótum liSbrjósks
og liSþels. Mjög líitill hluti þeirra var
meltur af liSþelinu. Ekkert af ögnunum
hélst yflr liSflötum. Ef gjöf var haldið
áfram vikulega \ nokkra mánuði kom fram
liðþelsbólga og osteophytar mynduðust á
mótum liðbrjósks og liSþels.
Menn hafa löngum haft áhuga á að kanna
fyrstu biokemisku og histologisku breyting-
arnar er fram koma við slitgigt. ógerlegt
hefur veriS aS kanna slíkt við eSlilegan
gang sjúkdómsins, þar sem upphafstimi
sjúkdóms er nær ætiS ókunnur. Menn hafa
því reynt aS framkalla slitgigt 1 tilrauna-
dýrum á ýmsan hátt.
Axhausen framkaUaSi árið 1911 áverka á
liSbrjóski er átti að líkjast slitgigt og not-
aSi til þess joStincturu eSa ammonium
hydroxid. ótal tilraunir fylgdu f kjölfariS,
þar sem notaðar voru kemiskar eSa mekan-
iskar aðferðir til að framkalla slitgigt.6
Tilraunir þessar voru ekki sannfærandi að
því leyti, að ýmist komu ekki fram vax-
andi hrörnunarbreytingar, eSa þá að ýmsa
þætti vantaSi, svo sem osteophytamyndun
eða subchondral beinbreytingar, til aS liSir
þessir líktust þvi sem sést við venjulega
slitgigt. Hulth og félagar lýstu árið 1970
skurðaSgerð, sem fólgin var í þvi aS fram-
kalla óstöSugleika (instabilitet) í hnjálið hjá
kaníhum. MeS þessu framkölluSu þeir
breytingar, er mjög líktust slitbreytingum
hjá mönnum.6
Ehrlich og félagar notuSu tækni þessa,
skáru medial collateral ligament, bæði
krossbönd og fjarlægðu mediala menisc úr
hnjáliSum hjá kaninum. A þann hátt fram-
kölluðu þeir óstöðugleika \ liSnum, er leiddi
til slitbreytinga á næstu 6 mánuSum, er
líktust mjög slitbreytingum viS slitgigt hjá
mönnum.
McDevitt og félagar létu sér hins vegar
nægja að skera sundur fremra krossband í
hnjáliSum hunda. Þeir fengu einnig fram
óstöSugleika, er leiddi til slitbreytinga,
sem voru þegar fram leið ógreinanlegar
frá raunverulegri slitgigt. ÞaS er þannig
ljóst, að áverkar á liðbönd, er leiða til
óstöSugleika í liðum, framkalla slitgigt.
Báðir þessir síSasttöldu höfundar hafa
lýst náið \ greinum síhum þeim biokemisku
og histologisku breytingum, er verða í lið-
brjóski sem hrörnar. Fróðlegt væri aS
rifja þetta upp hér, en það fellur trúlega
utan þess efnisramma, er mér var settur.
111