Uppeldi og menntun - 01.07.2014, Side 26

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 23(2) 201426
má ég fá að ráða mínU eigin l ífi ?
Tafla. Yfirlit yfir kyn, aldur og búsetu þátttakenda
Kyn Fjöldi
Konur 25
Karlar 16
Aldur
26–35 17
36–45 6
46–55 8
56–66 10
Búsetuform
Foreldrahús 7
Sambýli 10
Íbúðakjarni 11
Sjálfstætt 13
Búseta
Landsbyggð 8
Höfuðborgarsvæði 33
Í eigindlegum rannsóknum vakna mörg siðferðileg álitamál og þá sérstaklega þegar
unnið er með jaðarhópum. Þátttakendur fengu í upphafi upplýsingar um markmið og
tilgang rannsóknarinnar og gáfu upplýst og óþvingað samþykki sitt. Áhersla var lögð
á aðgengilegt mál og texta. Í upphafi rannsóknarinnar var þátttakendum greint frá
því að þeir gætu hætt þátttöku á öllum stigum rannsóknarferlisins. Enginn hefur nýtt
sér það. Nöfnum þátttakenda hefur verið breytt í þeim tilgangi að vernda hagsmuni
þeirra og einkalíf. Sex MA-nemar og einn BA-nemi ¹ tóku þátt í verkefninu með styrkj-
um frá Nýsköpunarsjóði námsmanna og Rannsóknarsjóði Háskóla Íslands. Hlutverk
þeirra var að taka hluta af viðtölunum og afrita en höfundar greinarinnar greindu öll
þau gögn sem hún byggist á.
niÐUrstÖÐUr
Í niðurstöðum fjöllum við fyrst um viðhorf til sjálfræðis og beinum síðan sjónum að
því hvernig aðgengi að upplýsingum og fræðslu getur haft mótandi áhrif á sjálfræði
þátttakenda. Að lokum er fjallað um þá aðstoð sem þátttakendur fengu í daglegu lífi
og gerð grein fyrir því hvernig skipulag á heimilum fólks og í stjórnsýslunni hefur
áhrif á möguleika þátttakenda á að taka ákvarðanir sem snerta líf þeirra.
Viðhorf til sjálfræðis
Samkvæmt Lögræðislögum (nr. 71/1997) öðlast einstaklingur sjálfræði við 18 ára ald-
ur og voru allir þátttakendur rannsóknarinnar því lögráða, þ.e. sjálfráða og fjárráða.
Margt bendir til þess að fatlað fólk á Íslandi búi við þær aðstæður að vera sjálfráða
samkvæmt lögum en fái svo ekki að nýta sér þann rétt í raun og veru, heldur séu
það aðstandendur og starfsfólk² sem taki ákvarðanir fyrir viðkomandi einstakling,
sérstaklega þegar um er að ræða fólk með þroskahömlun (Brynhildur Flóvenz, 2004).