Uppeldi og menntun - 01.07.2013, Page 40

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(2) 201340
tÓnmenntakennsla í íslenskUm grUnnskÓlUm
gagnrýni. Í fyrsta lagi þóttu þessar hugmyndir hafa óeðlilega mikla slagsíðu í átt að
vestrænni svokallaðri „sígildri“ tónlist, en önnur vestræn tónlist og tónlist annarra
menningarheima var annaðhvort sniðgengin eða kynnt sem jaðarfyrirbrigði (Ander-
son og Campbell, 2010; Campbell og Schupman, 1992).
Fleira vafðist fyrir gagnrýnendum hugmyndanna um tónlist sem fagurfræðilega
menntun, og þá helst hversu lítið hafði verið gert úr gildi þess að vera þátttakandi í
tónlistarflutningi. Í bók sinni Music matters: A new philosophy of music education (1995)
setti David J. Elliott fram kenningar til höfuðs hugmyndum Reimers og kallaði þær
„Music education as praxial education“ eða tónlistarmenntun með virkni. Elliott hélt
því fram að forsendan fyrir því að verða fær hlustandi og njótandi tónlistar væri að
hafa tekið þátt í að flytja tónlist sjálfur. Þess vegna þyrfti að efla tónlistarflutning og
úthýsa aðferðum sem byggðust eingöngu á tónlistarhlustun og eyðufyllingum á verk-
efnablöðum í tónmennt (Elliott, 1995, 2005).
Nýir straumar í tónmenntakennslu í heiminum á 21. öld bera vott um breyttar
áherslur á ýmsum sviðum. Efnisval hefur tekið breytingum þar sem ekki þykir við
hæfi að gera einum tónlistarstíl hærra undir höfði en öðrum. Ekki þykir heldur boð-
legt að tónlistin sem börnin fá upp í hendurnar sé kennslufræðilega hönnuð til þess
að kenna ákveðna hluti en ekki áhugaverð sem slík (Mills, 2005). Þess vegna hefur
aukin áhersla verið lögð á fjölbreytt úrval tónlistar sem stuðli að raunverulegum tón-
listarlegum upplifunum (Elliott, 2005). Á Norðurlöndum hefur þetta m.a. birst í því
sem kallað hefur verið „rytmisk pedagogikk“ og byggist að mestu leyti á afrískum
tónlistarhefðum (Bakken Hauge og Christophersen, 2000), en einnig með innleiðingu
popptónlistar í auknum mæli í kennslu (Väkevä, 2006). Innleiðing popptónlistar sem
undirstöðuatriðis í tónmenntakennslu átti sér stað þegar á níunda áratugnum á Norður-
löndum, einkum á unglingastigi, en hefur gengið hægar í hinum enskumælandi heimi
(Green, 2002, 2008). Þá hafa lýðræðishugmyndir tengst vangaveltum um efnisval og
þátttöku nemenda. Spurningar eins og sú hver velji tónlistina sem unnið er með í tón-
mennt og hverjum sú tónlist tilheyri skipta sífellt meira máli í nútíma lýðræðisþjóð-
félögum (Jorgensen, 2003; Väkevä og Westerlund, 2007).
Frelsi tónmenntakennara
Tónmenntakennarar hafa mikið frelsi í starfi sínu hér á landi og erlendis. Sjaldgæft
er að yfirmenn eða samstarfsmenn láti í ljós skoðanir á því hvað skuli fara fram í
tónmenntastofunni og foreldrar eru síður líklegir til að fylgjast með því hvort tón-
menntakennarinn fari eftir aðalnámskrá en til að mynda íslensku- eða stærðfræði-
kennarinn. Fagfólk á sviði tónmenntakennslu þekkir þetta vel og bendir á að miklir
möguleikar felist í því frelsi sem tónmenntakennarar hafa (Olsen og Hovdenak, 2007).
Jafnframt hefur verið fjallað um mikilvægi þess að hver og einn tónmenntakennari
móti sínar eigin persónulegu aðferðir í kennslu, þannig að leitast sé við að samræma
viðurkenndar kennsluaðferðir og eigin færni (Campbell og Scott-Kassner, 1995). Þetta
frelsi krefst mikils af hverjum og einum tónmenntakennara, bæði hvað varðar sjálf-
stæði og faglega sýn. En einmitt í ljósi þessa frelsis er mikilvægt að ræða við og heim-
sækja tónmenntakennara til þess að fá rétta mynd af því sem einkennir kennsluna og
af inntaki hennar.