Uppeldi og menntun - 01.07.2013, Side 64

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(2) 201364
„að tryggJa framBoð og fJölBreytileika“
grunnskólastarfsins, þ.e. öllum námsgreinum og námsþáttum, en ekki eingöngu þátt-
um sem eru samkeppnishæfir og seljast vel. Rétt eins og ríkisskólum ber henni skylda
til að sinna öllum nemendum, öllum námsgreinum og sviðum en ekki eingöngu þeim
sem „gefa arð“. Í orðræðu nýfrjálshyggjunnar eru kröfur um menntun sem almanna-
gæði jaðarsettar en menntun sem er skilgreind sem einkahagsmunir eða vara verður
miðlæg (Ball, 2006; Davies og Bansel, 2007). Slík hugsun á í þessu tilfelli við um alla
aðila sem gefa út námsgögn nema Námsgagnastofnun.
Um hlutverk og skyldur stofnana sem semja námsgögn
Inntakið í markmiðsgrein laga um námsgögn er einfalt. Markmiðið er eingöngu að
„tryggja framboð og fjölbreytileika námsgagna“ (Lög um námsgögn nr. 71/2007, 1.
grein) og hefur þessi grein rýrnað mjög frá fyrri lögum. Það á þó eingöngu við um
fyrirtæki á markaði þar sem tilgreind eru áfram sérstök ákvæði um hlutverk Náms-
gagnastofnunar (sbr. 3., 4., og 5. grein). Hvergi er tryggð sameiginleg ábyrgð, samráð
eða framtíðarsýn eins og víða er að finna í menntalögum (t.d. í Lögum um grunn-
skóla nr. 91/2008). Einkaframtaki og fyrirtækjum eru ekki settar skorður varðandi
hlutverk umfram það markmið „að tryggja framboð og fjölbreytileika námsgagna“.
Þetta þrástef er bundið þeirri sýn að aukið framboð muni sjálfkrafa tryggja meiri fjöl-
breytni og gæði.
Í íslenskum lögum er varða menntageirann eru dæmi um að ríkisreknar stofnanir
búi við meira aðhald, eftirlit og kröfur um lýðræðisleg og gagnsæ vinnubrögð en
einkareknar stofnanir og sjálfseignarstofnanir. Í lögum um námsgögn er eftirtektarvert
að markmiðagreinin úr eldri lögum (Lög um Námsgagnastofnun nr . 23/1990) er
eingöngu bundin við Námsgagnastofnun, sem þarf að leggja til námsgögn á öllum
stigum og í öllum greinum grunnskólans.
Námsgagnastofnun ber ábyrgð á útgáfu, framleiðslu og dreifingu námsgagna …
hefur með höndum þróun námsgagna og hefur frumkvæði að könnunum og rann-
sóknum á gerð þeirra og notkun … skal hafa samráð við kennara og skóla og fylgjast
með þróun og nýsköpun í námsgagnagerð fyrir leik-, grunn- og framhaldsskóla.
(Lög um námsgögn nr. 71/2007)
Hér birtist skýrt dæmi um regluslökun gagnvart einkafyrirtækjum á meðan reglum
og kröfum er áfram haldið að ríkisstofnunum. Hvergi er minnst á öll þessi mikilvægu
atriði í tengslum við námsgagnafyrirtæki á markaði. Samkvæmt þessu þarf ekki
að vinna kannanir og rannsóknir á gerð og notkun námsgagna sem gefin eru út af
öðrum en Námsgagnastofnun. Ábyrgð einkaframtaksins og námsgagnafyrirtækja er
eingöngu bundin við að auka framboð og fjölbreytileika.
Mat á námsgögnum
Í gildandi lögum um námsgögn er eitt ákvæði sem varðar mat á námsgögnum en
það á eingöngu við eftir að búið er að gefa námsefni út. Kveðið er á um að ef útgefið
námsefni reynist vafasamt sé heimilt „að óska eftir því að menntamálaráðuneytið
meti hvort viðkomandi námsgögn séu hæf til notkunar í kennslu“ (Lög um námsgögn
nr. 71/2007, 8. grein). Slíkt fyrirkomulag býður ekki upp á markvissar athuganir. Það