Uppeldi og menntun - 01.07.2013, Síða 80

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(2) 201380
ViðHorf Ungmenna til mannréttinda innflytJenda og mÓttökU flÓttafÓlks
annars vegar og í mannfræði hins vegar (Wilkinson og Kitzinger, 1996). Rithöfundur-
inn Simone de Beauvoir (1997) skrifaði einnig um konuna sem „hitt kynið“ og sagði
karlmanninn vera aðalviðmiðið (e. the subject). Þó að hugtakið sé fræðilega séð nýtt
af nálinni má rekja hugmyndir um „hina“, þar sem litið er niður á „óæðri“ hópa sam-
félagsins, langt aftur í tímann. Til dæmis hafa slíkar hugmyndir verið tengdar kyn-
þáttafordómum og félagslegri lagskiptingu í samfélaginu eins og þrælahaldi (Wat-
kins, 2005).
Tilgangurinn með skiptingu fólks í „okkur“ og „hina“ getur verið tilraun til þess
að finna hvað sameinar þá sem taldir eru tilheyra hópnum um leið og það aðgreinir
þá sem standa utan hans (Unnur Karlsdóttir, 2003). Valdameiri hópurinn getur þá
notað hinn hópinn til að bera sig saman við og sett sig í ráðandi stöðu (Páll Björnsson,
2009). Margt getur ákvarðað hverjir tilheyri jaðrinum, eins og kyn, stétt, kynhneigð,
þjóðerni, menning, fötlun eða annað. Sá sem tilheyrir miðjunni býr yfir ákveðnu valdi
yfir „hinum“ og orðræðan getur speglað það vald og valdaleysi sem kemur fram í
sambandinu milli „okkar“ og „þeirra“. Með þessu valdi getur orðræðan enn fremur
þaggað niður í þeim sem tilheyra jaðrinum og réttlætt hindranirnar sem mæta þeim
hópi (Wilkinson og Kitzinger, 1996).
Ekki kemur á óvart að eftir því sem tengsl milli fólks af ólíkum uppruna eru betri
og nánari, þeim mun jákvæðari eru viðhorf þess til ólíkra hópa (t.d. Hewstone, 2003;
Leong, 2008). Skilningur á aðstæðum hópa virðist aukast og staðalmyndir og fordóm-
ar fólks minnka (Stangor, Jonas, Stroebe og Hewstone, 1996). Vinskapur milli fólks af
ólíkum uppruna og litarhætti virðist hjálpa því að sjá hvað ólíkir þjóðfélagshópar eiga
sameiginlegt og hvað það sjálft á sameiginlegt með fólki sem hefur annan bakgrunn
(Pettigrew og Tropp, 2000). Rannsóknir hafa einnig sýnt að vinskapur barna þvert á
þjóðerni ýtir undir þá tilfinningu að þau eigi eitthvað sameiginlegt með börnum af
öðrum litarhætti eða með ólíkan menningarlegan bakgrunn og virðist minnka líkur
á því að þau meti hvert annað út frá staðalmyndum (McGlothlin, 2004). Slíkur vin-
skapur virðist sömuleiðis ýta undir að þau séu tilfinningalega meðvituð um óréttlæti
þess að brotið sé á öðrum vegna litarháttar eða uppruna og auki það líkur á sam-
kennd þeirra með jafnöldrum sínum er hafa annan bakgrunn (Hallinan og Smith,
1985; McGlothlin, 2004).
Fræðimenn hafa beint sjónum sínum að viðhorfum ungs fólks til minnihlutahópa
í samfélaginu eins og innflytjenda (sjá yfirlitsgrein Olander, Kirby og Schmitt, 2005).
Meðal annars hefur verið staðið að alþjóðarannsóknum á borð við The IEA Civic Study
(The International Association for the Evaluation of Educational Achivement/IEA)
árið 1999 og The International Civic and Citizenship Education Study (ICCS) árið 2009
(Kerr, Sturman, Schulz og Burge, 2010; Torney-Purta, Lehmann, Oswald og Schulz,
2001). Athuganirnar hafa þó ekki náð til Íslands. Í þessum rannsóknum hefur hlut-
fall þátttakenda af erlendum uppruna verið mismunandi milli landa eða frá 1–20%.
Niðurstöður benda til þess að unglingar (14 ára) hafi að jafnaði jákvætt viðhorf til rétt-
inda og tækifæra innflytjenda. Sem dæmi styður meirihluti (um 80%) ungmennanna
rétt innflytjenda til að viðhalda tungumáli sínu og menningu. Ekki kemur á óvart
að þau sem eru af erlendum uppruna eru líklegri en önnur til að styðja réttindi og
tækifæri innflytjenda (Torney-Purta o.fl., 2001).