Uppeldi og menntun - 01.07.2013, Side 85

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(2) 2013 85
margrét a. markÚsdÓttir og sigrÚn aðalBJarnardÓttir
Íslenskukunnátta: Greinilegt er að íslenskukunnátta fólks af erlendum uppruna skiptir
ungmennin miklu máli. Að þeirra mati virðist sem sú kunnátta sé lykillinn að sam-
félaginu; hún gefi innflytjendum tækifæri til að hafa sömu stöðu þar og aðrir.
Nánar tiltekið telja ungmennin mikilvægt fyrir innflytjendur að geta talað íslensku
til að komast betur inn í samfélagið og tilheyra því. Þau benda á að íslenskan geti gert
fólki erfitt fyrir við að nýta þau tækifæri sem bjóðast í nýjum heimkynnum. Erfitt sé
að læra hana og geti það til dæmis komið í veg fyrir að það fái „góða“ vinnu. Íslensku-
kunnátta sé meðal annars mikilvæg í störfum þar sem mannleg samskipti eru mikil,
eins og við kennslu og umönnunarstörf. Benjamín segir sem dæmi: „Mér finnst að
kennarar eigi að geta talað íslensku þó svo það sé með einhverjum hreim … Ef þú ert
að fara tala við fólk eða þú þarft að kenna eitthvað þá finnst mér að þú ættir að geta
lært tungumálið.“ Jafnframt geti lítil íslenskukunnátta gert fólki erfitt fyrir félagslega
við að eignast vini og hafa almenn samskipti við fólk. Með orðum Gunnlaugs: „[Fólk]
missir af svo miklu [í samskiptunum] með því að kunna ekki íslensku almennilega.“
Jöfn réttindi: Tækifæri innflytjenda til jafnra réttinda á við aðra er ungmennunum
hugleikið. Þau draga fram rétt til að hafa skoðun og áhrif, m.a. með því að kjósa. Taka
má sem dæmi að þau Eiríkur, Gunnlaugur og Tinna telja að innflytjendur ættu að hafa
áhrif á „kerfið“ og fá að taka þátt í að móta íslensk „lög og reglur“ vegna þess að þeir
þurfi að fara eftir þeim eins og aðrir og því sé rödd þeirra jafn mikilvæg og annarra í
samfélaginu. Þuríður vísar til „okkar“ í sporum innflytjenda í þessu samhengi: „Við
myndum líka alveg vilja hafa áhrif ef við myndum flytja eitthvað út.“ Og Ævar heldur
því fram að það felist réttlæti í því að foreldrar barna af erlendum uppruna fái að
kjósa: „Eins og ef ein stelpa sem er jafn gömul mér og foreldrar hennar flytja hingað
og síðan myndu mínir foreldrar fá að kjósa um allt en ekki hennar; það væri bara ekki
réttlátt.“
Hjá ungmennunum kemur einnig fram sú skoðun að innflytjendur hafi rétt á og
ættu að fá tækifæri til að „viðhalda sínu“ eins og þau orða það. Þar eiga þau meðal
annars við það að viðhalda upprunalegu tungumáli sínu, siðum og lífsstíl. Þau færa
þau rök fyrir því að mikilvægt sé að innflytjendur týni ekki menningu sinni og tungu:
„Þetta er bara það sem gerir mann að því sem maður er,“ segir Hákon. Þannig vísa
þau beint og óbeint til sjálfsmyndar fólks. Eiríkur tekur sem dæmi að fólk hafi „rétt til
þess“ að „halda sinni trú og sínum siðum“ ef það kýs svo; það sé „réttlátt … annars
missir það eiginlega hluta af sjálfum sér.“ Svandís talar um byggingu trúarlegs hús-
næðis í þessu samhengi: „Þetta er bara ákveðið frelsi fyrir þau og mannréttindi.“ Ung-
mennin benda jafnframt á að gott sé fyrir innflytjendur að geta hitt aðra af sínum eigin
uppruna. Það geti ýtt undir samheldni fólks og veitt því „öryggistilfinningu“ sem sé
mikilvægt eins og Ellen tekur til orða „til að muna hvaðan maður er kominn og hver
maður er. Ég held að það hjálpi manni á nýjum stað.“
Fordómar: Ungmennin tala einnig um fordóma og að þeir geti dregið úr tækifærum
fólks af erlendum uppruna hér á landi. Mjög erfitt geti verið fyrir innflytjendur að
flytjast hingað og komast inn í menninguna. Tinna telur að Íslendingar líti „oft niður
á útlendinga“ og Þuríður tekur svo til orða: „Hér eru svo rosalega miklir fordómar og
margir eru rosalega grófir í því og alhæfa allt yfir alla.“ Í þessu samhengi segir Finnur