Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2004, Side 22

AGRIP GESTAFYRIRLESTRA / XII. VISINDARAÐSTEFNA Hl
músum sem höfðu starfhæfan AMPK. Við höfum sett fram þá
vinnutilgátu að þar sem AMPK í æðaþeli örvar NO-myndun
geti hann miðlað beint boðum um aukna orkuþörf og knúið
fram tafarlausa svörun í auknu blóðflæði.
Loks benda nýlegar rannsóknir til þess að AMPK kunni að
hafa enn víðtækari áhrif á orkujafnvægi, það er orkujafnvægi
lífverunnar sem heildar (4). Komið hefur á daginn að AMPK
hefur hlutverki að gegna í undirstúku heilans og miðlar þar
meðal annars áhrifum lækkaðs glúkósa eða leptins í blóði. í
undirstúkunni vekja boðin frá AMPK tilfinningu um svengd og
ef ekkert truflar leiða slík boð til aukinnar fæðuinntöku.
AMPK virðist því vera sannkallaður meginrofi í orkubúskap
hvort sem litið er til einstakra frumna, vefja eða líffæra eða til
lífverunnar í heild.
Heimildir
1. Thors B, Halldórsson H, Clarke GD, Thorgeirsson G. Inhibition of Akt
phosphorylation by thrombin, histamine and lysophosphatidylcholine in
endothelial cells. Differential role of protein kinase C. Atherosclerosis 2003;
168: 245-53.
2. Thors B, Halldórsson H, Thorgeirsson G. Thrombin and histamin stimulate
endothelial nitric-oxide synthase phosphorylation at Serl 177 via an AMPK
mediated pathway independent of P13K-Akt. FEBS Lcítcrs 2004; 573: 175-80.
3. Hardie DG. AMP-activated protein kinase: the guardian of cardiac energy
status. J Clin Investig 2004; 114: 464-8.
4. Minokoshi Y, Alquier T, Furukawa N, et al. AMP-kinase regulates food intake
by responding to hormonal and nutrient signals in the hypothalamus. Nature
2004; 428: 569-74.
G 6 Nýstárlegar leiðir til bólusetningar nýbura til verndar
gegn sýkingum af völdum fjölsykruhjúpaðra baktería
Ingileif Jónsdóttir
Ónæmisfræöideild Landspítala, læknadeild HÍ
ingileif@landspitoli. is
Fjölsykruhjúpaðar bakteríur, eins og H. influenzae type b (Hib),
S. pneumoniae (pneumókokkar), N. meningitides (meningókokk-
ar) og streptókokkar af gerð B (GBS), eru ein aðalorsök sjúk-
dóma í ungum börnum, en ónæmiskerfi þeirra er vanþroska og
ónæmissvör hæg og veik. Þrátt fyrir góða virkni próteintengdra
fjölsykrubóluefna og vernd gegn ífarandi sýkingum hefur vernd
gegn slímhúðarsýkingum, svo sem eyrnabólgu, ekki reynst eins
mikil. Fjölsykrusértæk mótefni í blóðrás geta hindrað sýkingar á
slímhúðum, en virkjun ónæmiskerfis slímhúða er talin mikilvæg
gegn slímhúðarsýkingum, svo sem öndunarfærasýkingum. Varnir
gegn slíkum sýkingum eru lélegar í músum sem skortir IgA mót-
efni eða geta ekki flutt það út á slímhúðaryfirborð. Rannsóknir
okkar hafa sýnt að slímhúðarbólusetning músa með prótein-
tengdum pneumókokkafjölsykrum (PCV) ásamt ónæmisglæðum
í nefdropaformi verndar þær gegn lungnabólgu og blóðsýkingu,
en vernd gegn eyrnabólgu í rottum var léleg. Við höfum þróað
nýburalíkan í músum og sýnt að bólusetning undir húð og um nef
með nýstárlegum PCV og ónæmisglæðum, svo sem LT-alFrigðum
og CpG, getur skjótt vakið verndandi ónæmi í nýburamúsum,
en til að vekja langvinnt ónæmisminni er nefbólusetning betri.
Slímhúðarbólusetning er ákjósanleg leið til bólusetningar nýbura,
þar sem hún getur yfirunnið takmarkaða mótefnamyndun þeirra
gegn fjölsykrum. Við höfum einnig sýnt að bólusetning þungaðra
músa getur verndað afkvæmin gegn pneumókokka- og meningó-
kokkasýkingum, án þess að móðurmótefni trufli ónæmissvör
nýburanna. Bólusetning nýburamúsa með pneumókokkaprótein-
um undir húð bendir til að aðrar leiðir séu betri. Próun öruggra,
öflugra og nýstárlegra leiða til að bólusetja nýbura er forgangs-
verkefni í baráttunni gegn alvarlegum smitsjúkdómum og fyrir
betri lífsskilyrðum, einkum í þróunarlöndunum.
G 7 Endurhæfingarhjúkrun sjúklinga með heilaslag.
Þróun gagnreyndra klínískra leiðbeininga fyrir hjúkrunar-
fræðinga
Þóra B. Hafsteinsdóttir'23, Saskia Weldam2, Marijke Rensink’, Svan-
hildur Sigurjónsdóttir', Marianne Klinke1, Dórothea Bergs1, Katrín
Björgvinsdóttir', Irina Uitewaal2
'Taugadeild Landspítala, 2Division of Neuroscience, Rudolph Magnus
Institution of Neuroscience, University Medical Center Utrecht, Hol-
landi, 'Dpt. of Heallh Care Sciences, University of Professional Sciences
Utrecht, Hollandi
thoru.vigfus@wxs.nl / T.Hafsteinsdottir@psych.azu.nl
Inngangur: Heilaslag er þriðja algengasta dánarmein á Vestur-
löndum. Talið er að um 770 Islendingar fái heilaslag árlega. Þessir
sjúklingar eiga við margvísleg vandamál að etja, eins og: helftar-
lömun (80%), þunglyndi (52%), kyngingarörðugleika (20%-
60%) og vannæringu (16% tot 62%), sem gefur til kynna hversu
flókin hjúkrun og meðferð þessara sjúklinga er. Þrátt fyrir að
talsverð vísindaleg þekking hafi verið þróuð á sviði endurhæfing-
ar heilaslagssjúklinga hefur hún ekki nýst hjúkrunarfræðingum
sem skyldi. Klínískar leiðbeiningar hafa verið þróaðar en beinast
ekki að hjúkrun. Markmið rannsóknarverkefnisins í heild er að
þróa klínískar leiðbeiningar fyrir heilaslagssjúklinga sem byggja á
bestu gagnreyndu þekkingu sem völ er á og hjúkrunarfræðingar
geta notað í daglegri hjúkrun sjúklinganna.
Efniviður og aðferðir: Við þróun leiðbeininganna er stuðst við
aðferð Scottish Intercollegial Guidelines Network. Kerfisbundnar
yfirlitsgreinar eru unnar eftir aðferð Cochrane.
Helstu niðurstöður: Fyrstu niðurstöður beinast að því að leggja
grunninn að því: a) að þróa klínískar leiðbeiningar með áherslu
á hreyfingu og sjálfsbjargargetu, næringu, tjáskipti og þunglyndi
hjá þessum skjólstæðingum og b) vera vakandi fyrir því, hvernig
leiðbeiningarnar virka í fjölbreyttu klínísku umhverfi í samvinnu
við faghópa og skjólstæðinga. I erindinu verða kynntar þær leiðir
sem taldar eru æskilegar í þróun þessara leiðbeininga og rann-
sókna á þeim til að tryggja að þær niðurstöður sem fást skili sér
í auknum gæðum hjúkrunar þessa skjólstæðingahóps í ljósi fyrri
rannsókna höfundar.
Ályktanir: Með því að nota gagnreyndar leiðbeiningar mun
hjúkrun sjúklinga með heilaslag verða markvissari og hjúkrun-
arfræðingar beina augum sínum ekki eingöngu að líkamlegum
afleiðingum heilaslags, heldur einnig að heildarlífsgæðum þessara
sjúklinga.
22 Læknabladið/fylgirit 50 2004/90