Tímarit Máls og menningar - 01.03.1952, Side 111

ANNÁLLERLENDRA TÍÐINDA
101
vini sína og bandamenn. En ummæli þess verða skiljanlegri þegar athugaðir eru
viðburðir þeir, er urðu strax að Lissabonfundinum loknum.
IV
Afleiðingar Lissabonfundarins
Varla var blekið fyrr þornað á samþykktum Lissabonfundarins en pólitísk
kreppa gaus upp í stjómarandstöðu Hennar Hátignar, brezka Verkamannaflokkn-
um, en fjárhags- og stjómarkreppa lagðist að Frakklandi.
Þess var getið í Annál erlendra tíðinda á síðastl. ári, að mikil pólitísk kreppa
væri að búa um sig í Verkamannaflokknum brezka. Þetta er nú komið fram. Or-
saka hennar má að nokkru leita í ósigri Verkamannaflokksins í kosningunum í
október 1951, en hún er þó fyrst og fremst tjáning og tákn þeirrar almennu
kreppu, sem brezka heimsveldið er statt í og og vígbúnaðurinn hefur aukið um
allan helming. Brezka yfirstéttin er farin sjálf að finna til þess, að Bretland getur
ekki til lengdar staðið undir hinum æðisgengna vígbúnaði, sem Bandaríkin hafa
lagt því á herðar. Og sú skoðun verður almennari, jafnvel meðal hinnar brezku
liástéttar, að hervæðing Bretaveldis í svo ríkum mæli sé ekki hagsmunum þess til
þrifnaðar, að Bretland sé ekki lengur konungur dýranna í frumskógum auðvalds-
ins, heldur hlekkjaður þræll á galeiðu hinnar nýju Karþagóborgar — Banda-
ríkjanna. Meðan Lissabonfundurinn var háður gaf brezka íhaldsstjórnin út Hvít-
bók, þar sem gerð var grein fyrir fjárhag Bretlands og greint frá því, að hervæð-
ingaráætlunin um 4,700 milljónir £ fjárveitingu til fjögurra ára yrði ekki fram-
kvæmd nema á lengri tíma. Þessi fjárhagsáætlun var arfur, er íhaldsstjórnin fékk
frá Verkamannaflokksstjórn Attlees.
Viðskiptajöfnuði Bretlands hefur hrakað ægilega á árinu 1951, vegna óhag-
stæðrar verðlagsmyndunar, er á rætur sínar að rekja til vígbúnaðarkapphlaups
þess, er Bandaríkin áttu upptök að. Um 40% af útflutningi Bretlands kemur frá
málmiðju þess, en um 80% af vígbúnaðarframleiðslunni sækir allt sitt til málm-
iðjunnar. Bretland á því ekki nema um tvo kosti að velja: draga úr útflutningi
sínum eða draga úr hergagnaframleiðslu sinni. Reikningsdæmið er ósköp einfalt,
en brezka íhaldsstjórnin vill hreppa þriðja kostinn: auka bæði útflutninginn og
hergagnaframleiðslu, hvorttveggja á kostnað almennings. Þegar svo var komið
málum var ekki lengur hægt að berja í bresti Verkamannaflokksins.
Eftir heimkomu Churchills úr Bandaríkjaför sinni sökuðu leiðtogar stjórnar-
andstöðunnar hann um, að hann hefði lofað Truman Bandaríkjaforseta að leggja
út í styrjöld gegn Kína, ef svo bæri undir. Churchill neitaði þessu, en henti
skeytið á lofti og varpaði því aftur að stjórnarandstöðunni: Attlee og stjórn hans
hefðu heitið Bandaríkjunum stuðningi í styrjöld við Kína, ef miklar loftárásir
yrðu gerðar á heri Bandaríkjanna í Kóreu frá flugvöllum á kínversku landi.
Skeyti Churchills hitti. Attlee varð svarafátt, en flestum hinna óbreyttu þing-