Tímarit Máls og menningar - 01.03.1952, Blaðsíða 58

48
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
legri hreinskilni. Samtal þetta er i röð þeirra kaíla íslenflingasagnanna,
sem ritaðir eru af mestri snilld. Þótt þessara tveggja kvenna væri hvergi
getið nema í þessu viðtali og síðan lýst viðbrögðum þeirra, er Þorkell
hefur gefið sig fram sem hlýðanda, þá gefur sú frásögn sérlega glöggva,
heilsteypta og listræna skapgerðarlýsingu þeirra beggja. Og frásögn
þessi er hið eina, sem við höfum um Asgerði. Hún viðurkennir ósköp
blátt áfram, að hún elski fram hjá manni sínum, og harmar, að hún.fái
ekki að njóta elskhuga síns. Henni verður ekkert sérlega um, þegar
upp kemur, að maður hennar hefur hlýtt á þessa játningu, sér engan
stóran vanda á ferðum, veit, hvað hún á undir sér í viðskiptum við
eiginmanninn, hún þarf ekki annað en að leggja hendur um háls hon-
um, þegar þau eru komin í rekkju, „og láta sem blíðast; og mun hon-
um gangast liugur við það, svo að hann mun fyrirgefa mér“. — Áætl-
unin stóðst að sönnu ekki nákvæmlega. Hún lagði hendurnar um hálsinn
á Þorkeli og lætur hið hlíðasta, en hann vísar henni frá sér. Þá grípur
hún ódeig til nýrra ráða, gerir honum tvo kosti: að leyfa sér rekkjuna,
eða hún segi skilið við hann og láti heimta út mund sinn og heiman-
fylgju. Og öryggi hennar lét ekki að sér liæða, Þorkell hleypti henni
í rekkjuna, „og semja ])au mál sín, sem ekki sé í orðið“. — Hér er á
ferðinni kona, sem ekki er um að villast, hver er, og nútimakynslóð Is-
lendinga er ekki í neinum vanda með að skilja. — Auður er allt önnur
manngerð. Hún þrætir því ekki, að fundum þeirra Þorgríms hafi fyrr-
um oft borið saman, en því var ekki að jafna við ástir Ásgerðar, því
að hún tók „engan mann undir Gísla, svo að þar fylgdi ósæmd“. Og ráð
hennar um reikningsskil við hónda sinn eru þau að segja honum „allt
það, sem ég á vant um að ráða, hvort sem það er gott eða illt; kann
liann þá ráð fyrir, því að það mun mér bezt gegna“. Það er sú hin
sama Auður og annars staðar kemur fram í sögunni, góður félagi
hónda síns og setur allt sitt traust á liann og l)regzt honum síðan aldrei
á útlegðarhraut hans.
Þrátt fyrir örlagaþunga þessarar viðræðustundar, þá er hún ekkert
annað en áhending á hinn eiginlega örlagavald sögunnar. Örlagavald-
ur sögunnar eru ástir þeirra Vésteins og Ásgerðar og Þorgríms og Auð-
ar. En þessum meginathurðum, sem sagan er reist á, segir hún ekki frá
í núverandi formi sínu. „Löngu vissi eg það, hvað Þorkeli var um það
og hve það fór.“ segir Auður um ástir þeirra Ásgerðar og Vésteins.