Tímarit Máls og menningar - 01.03.1952, Blaðsíða 101

ANNÁLL ERLENDRA TÍÐINDA
91
III
Deilan um Súezskurðinn
Fyrir nokkru skrifaði bandarískur fréttaritari blaði sínu frá Kaíró á þessa leið:
„I fyrsta skipti í sögu nútímans virðist pólitísk vakning hafa orðið með öreigum
Egyptalands — og þeir voru reiðir þegar þeir vöknuðu.“ Það hefur löngum þótt
auðvelt að stjórna Egyptum. Þjóð, sem fékkst til þess að reisa stærstu steinbygg-
ingar, er gerðar hafa verið af mannahöndum, pýramídana, til þess að veita kon-
ungum sínum og þjóðhöfðingjum óbrotgjaman og virðulegan legstað, hafði verið
þjálfuð í slíkum aga, að uppreisnir eru undantekning í sögu hennar, og er hún
þó elzt allra þjóða hnattarins og hefur búið við erlenda stjórn um hálft þriðja þús-
und ára. En á 20. öldinni miðri, mestu byltingaöld sögunnar, hafa Egyptar loks
vaknað af löngum svefni, og era reiðir.
Veldi Breta á Egyptalandi hófst árið 1882, er þeir tóku það herskildi og skutu
úr fallbyssum á Alexandríu. Svo sem bæði fyrr og síðar voru Bretar aðeins að
„vernda líf og eignir brezkra þegna“, og lofuðu að hverfa á brott úr landinu þeg-
ar kyrrð væri komin á. En þeir sitja þar enn. Egyptaland er lítill pinkill á reið-
ingshesti brezka heimsveldisins, sem klyfjaður er loforðum öðru megin og svikum
hinu megin. Sextán árum eftir að Bretar hreiðruðu um sig á Egyptalandi sölsuðu
þeir undir sig Súdan fyrir sunnan það, og árið 1899 var gerður samningur með
Egyptalandi og Bretlandi, er fól hið auðuga hérað Mið-Afríku samstjórn beggja.
Árið 1869 var lokið við að grafa Súezskurðinn, af franskri verksnilli og fyrir
franskt fjármagn að mestu leyti. Nokkrum árum síðar keypti Disraeli mestöll
blutabréfin, á bak við enska þingið, fyrir lánsfé frá Rótschild, og var kaupverðið
1 milljón £. Árið 1949 var talið, að Bretland hefði fengið 63 milljónir £ í hreinan
ágóða af skurðinum. Súezskurðarfélagið stjómar þessari miklu samgönguleið,
Bretar eiga 44% hlutabréfanna og er það nóg til þess að ráða öllum málum fyrir-
tækisins.
Súezskurðurinn er einhver mikilvægasta samgönguleið veraldarinnar. Sjóleiðin
frá London til Bombay á Indlandi styttist um 24 daga, frá Trieste til Bombay um
37 daga og frá Marseilles til Bombay styttist leiðin um helming. Við nyrðri enda
skurðarins er borgin Port Said, Miðjarðarhafsmegin, en Súezborg við suðurend-
ann, Rauðahafsmegin, miðja vega milli þessara borga er Ismailía, sem hefur kom-
ið mikið við sögu Súezdeilunnar síðustu mánuði.
Súez- er mesti vöruflutningaskurður í heimi. Árið 1950 fóru 11,751 skip um
skurðinn og fluttu vörumagn, er nam 82 milljónum tonna. Vöruflutningarnir eru
mestir frá suðri til norðurs, því að afurðir Asíu og nýlendnanna fara um skurðinn
til Evrópu og Ameríku, skatturinn, sem stórveldin sjúga út úr heimi nýlendnanna.
Árið 1950 voru rúmar 12 milljónir lesta fluttar suður eftir skurðinum, en 60,5
milljónir lesta norður eftir honum. Má af því ljóst vera að hér er lífæð heimsauð-
valdsins, og Bretar halda hendinni um púlsinn. Þeir eiga á skurðsvæðinu ein-
hverjar mestu herbúðir veraldarinnar, vopna- og skotfærageymslur. Um 60,000
egypzkra verkamanna vinna að staðaldri í herbúðum Breta á skurðsvæðinu.