Tímarit Máls og menningar - 01.03.1952, Blaðsíða 26

16
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
ist hér að upphafi landnámsaldar, og örnefni verið heitin eftir þeim
minjum; bjöllur eru t. d. meðal hluta sem kynnu að hafa fundist eftir
þá; og einhver steinhróf á sjávarströndu eða í eyum, lík þeim sem
þessir einsetumenn gerðu sér heima á írlandi, og svo í öðrum þeim
papeyum (sem enn heita svo) þar sem þeir höfðu einbúasetur víða
meðfram vesturströnd Bretlandseya.
Hvernig horfa þessar íslandsferðir við írlandsmegin? Meðan ég var
í Dýflinni var mér títt hugsað til írskra sæfara sem sigldu til Týlis
áður en nokkur þjóð átti haffær skip; því þeir lögðu í hann, það er
„fjallgrimm vissa“. Svo oft hefur frásagnarinnar um Týli hjá Dicuil,
De mensura orbis terræ, verið getið í íslenskum ritum, að hér er um
aungva nýlundu að ræða. Eftir hinum fræga stað hjá Dicuil hafa fróð-
ir menn talið að írskir klerkar hafi verið hér staddir, sunnanvert á
Austurlandi, hinn 21. júní árið 795. Þá er íngólfur Arnarson enn að-
eins hugur guðs einsog gamla fólkið sagði, — gott ef þá hefur verið
fæddur Orn faðir hans, sem Jón prófessor Jóhannesson efast reyndar
um að hafi nokkurntíma verið til. En þeim til fróðleiks sem hafa ekki
einsog ég handbæra klausuna úr Dicuil á íslensku, snara ég henni hér
og prenta (hún hefur sjálfsagt oft verið betur þýdd áður):
„Klerkar þeir er dvöldust á ey þessari frá því í febrúar og þángaðtil
í ágúst, sögðu mér fyrir þrjátíu árum, að á sumarsólstöðum og dagana
þar í kríng væri einsog kvöldsól hyrfi þar bakvið ofurlitla hæð rétt
sem snöggvast, þó svo að ekki yrði myrkur þessa litlu stund, en verk-
ljóst til hvers sem vera skyldi, svo sem til að tína lýsnar úr skyrtu sinni,
einsog væri um hábjartan dag; og ef menn væru uppá háu fjalli hyrfi
þeim líklega aldrei sólin. (Hér sleppi ég í þýðíngu nokkrum hugleið-
íngum um sólargáng.) Þeir fara með ósannindi sem skrifað hafa að
ey þessi sé umkríngd ís, og frá jafndægri á vori til haustjafndægra sé
stöðug nóttleysa, en hinsvegar samhaldin nótt milli haustjafndægra og
vorjafndægra; skýra fyrgreindir sjófarendur svo frá að þeir hafi geingið
í land á eynni þó þeir kæmu þar í miklum frosthörkum; og meðan þeir
voru á eynni skiftist á dagur og nótt nema um sólstöðurnar; en dægurs
siglíngu í norður frá eynni hitta menn fyrir lagðan sjó.“
Þessi fræði Dicuils taka af allan vafa um það að írskir menn hafi verið
á íslandi fyrir landnámstíð. Gaman er að því að þessi fræga klausa skuli
einkum hafa það takmark að deila við aðra höfunda sem komið höfðu hér