Tímarit Máls og menningar - 01.09.1959, Page 3

TIMARIT 20. ÁRG. • SEPT. 1959 • 2. HEFTI
MÁLS
OG MENNINGAR
Ritstjórar:
Kristinn E. Andrésson, Jakob Benediktsson
Útgefandi: Bókmenntafélagið Mál og menning
Er fínt að vera kommúnisti?
Þó mótsagnakennt kunni að virðast munu aðeins liðin fáein ár síðan íhaldið á íslandi
hyrjaði að efast um að það vœri jínt að vera kommúnisti. Lengi vel virtist þetta vera
nokkurn veginn óhagganleg kennisetning hjá íhaldsmönnum; jafnvel ýmsir oddvitar flokks
þeirra hafa verið sannfærðir í þessari trú, og ætla má þá jafnframt að þeim hafi oft
þótt sitt hlutskipti heldur ófínt. En upp á síðkastið hefur þeim aukizt sjálfstraust, og eru
nú farnir að efast, þó sá efi sýnist ekki vera svo sterkur enn að þeir séu orðnir sannfærðir
um hið gagnstæða, sem sé að það sé fínt að vera andkommúnisti. Eins og gefur að skilja
varð efinn fyrst fagnaðarefni ílialdssinnuðum hefðarfrúm, því hættan var mest fyrir þær
sem þurfa að tolla í tízkunni. Síðan hefur fögnuðurinn breiðzt út, og sér hans nú orðið
merki í bókmenntatímaritum íhaldsins og allt inn í forustugreinar Morgunblaðsins.
I bókmenntatímaritum íbaldsins? Já, svo mjög hefur íhaldið nú eflzt að sjálfstrausti
að það er farið að gefa út bókmenntatímarit og reka „kúltúrpólitík".
*
Ef vér reynum að gera oss ljósar orsakir þessarar minnimáttarkenndar íhaldsins — sem
stundum er öfugsnúin — verður fyrst fyrir oss sú staðreynd að íslenzk menning hefur
alltaf verið í eðli sínu demókratísk: lýðræðisleg og alþýðleg. Svo örðugt er Islendingum
að leggja annan mælikvarða en þann demókratíska á menningu að þeim hættir jafnvel
til að standa eins og glópar andspænis þeim menningarheildum og -tímabilum sem eru af
aristókratískum toga. Þó eru oss ef til vill ekki allar bjargir bannaðar fyrr en víkur að
borgaralegri menningu, en á liana höfum vér enn síður átt nokkurn heimagerðan mæli-
kvarða.
Til skýringar þessari hlið á íslenzkri sérvizku má benda á það, að enda þótt borgara-
stéttin íslenzka hafi verið að myndast í hundrað ár og vei það, hafa andlegrar stéttar
menn að miklum hluta verið upprunnir beint úr alþýðu. Þetta hefði þó ekki verið einhlítt
97