Tímarit Máls og menningar - 01.09.1959, Blaðsíða 19

UM ISLENZKA LJOÐLIST
ófúsir að viðurkenna að laust mál eða óbundið gæti átt nokkurn þegnrétt í
ríki ljóðlistarinnar.
Nú er svo komið á þessum síðustu og verstu tímum að allmörg hinna yngri
ljóðskálda, og raunar sum hinna eldri líka, hafa rofið þessar reglur á ýmsa
vegu og hafa jafnvel staðið um þetta nokkrar deilur undanfarin ár. Þessar
deilur hafa bent greinilega til þess að nú séu að verða næsta skörp tímamót í
íslenzkri ljóðagerð sem ættu þá að varða alla þá er unna andlegri mennt þjóð-
arinnar. Við höfum nú um skeið verið allstolt af því sem kallað hefur verið
„samhengi íslenzkra bókmennta“ og vissulega væru það umtalsverð tíðindi ef
hætta væri á að þetta samhengi rofnaði í þeirri grein bókmenntanna sem verið
hefur einna rauðastur og óslitnastur þráður gegnum þjóðarævina — ljóðlist-
inni.
2
Leyfist mér þá, sem eitt sinn orti háttalykil að dæmi þeirra Rögnvalds kala
og Lofts ríka, að láta þá skoðun mína þegar í ljós að ljóðlistin sé í eðli sínu
ekki bundin neinum takmörkunum öðrum en þeim sem ófullkomleiki mannlegs
tungutaks hlýtur ævinlega að setja. Ég tel hana hvorki þurfa að vera bundna
háttum né hrynjandi ef hún þrátt fyrir það getur vakið þau sérstöku áhrif sem
eru einkenni ljóðs — en svo örðugt er að skýra.
Því fullkomnara sem ljóð er, því óskilgreinilegra verður það. Þar með er
alls ekki sagt að það þurfi að vera óskiljanlegt í venjulegri merkingu: það
getur fjallað um fyrirbrigði, efnisleg eða andleg, sem hvert mannsbarn kann-
ast við og með svo einfaldri framsetningu sem verða má. Málið fer fyrst að
vandast þegar spurt er: en hversvegna er þetta list?
Í hinu fullkomnasta ljóði er tunga þjóðarinnar þanin til hins ítrasta: hún
vegur þar salt á egginni milli hins segjanlega og hins ósegjanlega. Því meira
af lífi hins ósegjanlega sem skáldinu tekst að blása í ljóð sitt, því dulmagn-
aðra og um leið óskilgreinilegra verður það. Ég vil taka til dæmis gamlan
galdur — brot úr þvottaversi:
Þvæ ég mér í döggu
og í daglaug
og í brunabirtu þinni, drottinn minn.
Getur nokkur efazt um að þetta sé ljóð, þrátt fyrir stuttleikann og afbrigði
formsins? Dettur nokkrum leirburður í hug? Skynja ekki allir hið ósagða,
hið ósegjanlega, sem lifir og hrærist bak við hinar einföldu setningar skálds-
TÍMARIT máls oc menningar
113
8