Tímarit Máls og menningar - 01.09.1959, Blaðsíða 35

UM ÍSLENZKA LJÓÐLIST
ingu íslendinga, stundum nær einvöld, hversu aum sem hún var — og alla
daga innsta skjól tungunnar og tengiliður kynslóða. Nú hafa aðrar listgreinir
vaxið upp og blómgast af ótrúlegum hraða og krafti: skáldsagnalist, leiklist,
tónlist, myndlist, byggingalist -— og enda þótt þær hafi haft margvíslega
frjóvgandi áhrif á ljóðlistina, einkum myndlistin og tónlistin, hafa þær ruðzt
inn á svið sem hún ein varð löngum að fullnægja áður. Hér við bætast svo
keppinautar á skyldum sviðum: útvarp, kvikmyndir, íþróttir og dansleikir.
Hlutverk ljóðlistarinnar hefur því dregizt gífurlega saman og hljóta þær tak-
markanir að leiða til mjög aukinnar sérhæfingar.
Það er því ekki að undra þótt nokkurra umbrota verði vart í túni Braga,
enda má segja að þar sé flest á tilraunastigi urn þessar mundir. Menn geta
lengi deilt um þær tilraunir, en hvað sem um þær má annars segja bera þær
vitni vöku og lífi. Ljóðlistin er nú að reyna að hasla sér völl við nýjar að-
stæður í gerbreyttum heimi. Mörgum mun mistakast í þeirri viðleitni, aðrir
munu sigra. Jafnt viðfangsefni sem búningur og aðferðir munu taka miklum
stakkaskiptum: útþensla mannlegrar þekkingar og reynslu krefst jafnt víkk-
aðrar listsköpunar sem listskynjunar -—- æ samsettari og flóknari heimsmynd
krefst æ hnitmiðaðri og einfaldari túlkunar. Hinn frjálsi, háfleygi andi edd-
unnar mun halda áfram að ríkja í íslenzkri ljóðagerð, ef auðna ræður, hafinn
yfir háttbindingu og fordóma, en jafnframt skyggn á yndi hinna dýrustu hátta
þegar þeir falla auðsveipir að gróandi lífi. Skáldin verða að reyna að ná til
fólksins, beint inn í hug þess og hjarta, án þess þó að slaka á kröfum sínum í
glímunni við hið ósegjanlega. Fólkið verður að reyna að ná til skáldsins með
því að taka á móti því sem vini sínum og túlkara sem aldrei verður að fullu
„skilinn“ — aðeins ,,fundinn“.
Um sjálfan tilgang Ijóðlistarinnar ætla ég ekki að ræða. Ég tel sama gilda
um hana og allar aðrarlistir: að ekkert mannlegt sé henni óviðkomandi —
ekkert í allri tilverunni sé henni óviðkomandi. Eins og þær fylgir hún óhjá-
kvæmilega þeim sveiflum sem uppi eru á hverjum tíma í þjóðlífi og umheimi.
Það er undir þjónum hennar, skáldunum, komið hvort það atfylgi verður
henni til vaxtar eða hrörnunar, upphafningar eða falls. Og það er í annan
stað undir þjóðinni komið hvort skáldinu mega vaxa þeir vængir sem því er
áskapað.
11
Svo nátengd hefur ljóðlistin verið íslenzkri alþýðu, svo sem ég hef fyrr
drepið á, að margt hennar fegursta er beinlínis þaðan runnið og sum stórskáld
TÍMARIT MÁLS OG MENNINCAK
129
9