Tímarit Máls og menningar - 01.09.1959, Blaðsíða 49

ÍSLENZKAR FORNSOGUR ERLENDIS
íslendingar samið yfirlitsrit um
norska konunga og eru þau venjulega
kölluð Ágrip, Fagurskinna og Mork-
inskinna. Af þeim er Fagurskinna til í
handriti, sem íslendingur skrifaði í
Noregi. Af þessu má greinilega ráða,
að einhver markaður hefur verið í
Noregi fyrir íslenzkar sögur um
norska konunga. Hitt er þó ósennilegt,
að slíkar bókmentnir hafi nokkurn
tíma verið almennt þekktar í Noregi,
fyrr en Heimskringlu hafði verið snú-
ið á dönsku og hún verið gefin út á
prenti í risastórum upplögum. En slíkt
varð ekki fyrr en seint á 18. öld. En
ein var sú stofnun í Noregi, sem kunni
vel að meta slíkar sögur þegar í upp-
hafi. Það var norska hirðin. Þegar
Hákon gamli lá banaleguna í Orkneyj-
um árið 1263, lét hann lesa fyrir sér
Konungatal sem hefur sennilega ver-
ið söguritið Fagurskinna, og Sverris
sögu. Og Magnús lagabætir, sonur
Hákonar, fékk Sturlu Þórðarson til
að semja Hákonar sögu. Það féll
einnig í hlut Sturlu að semja síðustu
konungasöguna. Það var Magnúss
saga lagabœtis. Þannig sjáum vér, að
norska hirðin hefur ekki einungis
skemmt sér við íslenzkar lygisögur,
norskir konungar hafa einnig hlýtt á
íslenzkar konungasögur og jafnvel
stutt að því, að þær væru ritaðar.
5
Margt af því, sem hér hefur verið
sagt um norsku hirðina, á einnig við
um hirðir jarlanna í Orkne}rjum. Þar
stunduðu íslenzk skáld einnig list sína
og ortu um orkneyska jarla. Á 12. öld
virðast hafa verið náin tengsli með
orkneyskum jörlum og Oddaverjum.
Má meðal annars geta þess, að orð
fóru á milli þeirra Sæmundar Jóns-
sonar í Odda og Haralds jarls Madd-
aðarsonar, að Haraldur myndi gifta
honum dóttur sína. En það bar á
milli, að Sæmundur vildi ekki sækja
brúðkaup í Orkneyjar, en jarlinn
vildi ekki senda hana út hingað. Við
Oddaverja er efalaust tengd ritum
Orkneyinga sögu, sem virðist hafa
verið skráð um það leyti, sem Sæ-
mundur Jónsson var að hugsa um að
mægjast við jarlana. Ekki verður full-
yrt um, hvort Orkneyinga saga hafi
borizt til Orkneyja, en mjög sennilegt
má það teljast. Önnur saga, sem ís-
lendingar sömdu um orkneysk efni,
var Magnúss saga Eyjajarls.
Um miðja 12. öld dvaldist íslenzka
skáldið Hallur Þórarinsson við hirð
Rögnvalds kala jarls. Þeir ortu í fé-
lagi Háttalykil, sem nú er kallaður
hinn forni. Eins og nafnið ber með
sér, var eitt hlutverk þessa kvæðis að
sýna ýmislega kveðskaparhætti, sem
þá voru kunnir. En kvæði þetta gefur
einnig eins konar yfirlit yfir fornan
hetjusagnaforða íslendinga, og í síð-
ari hluta þess er getið norskra kon-
unga frá Haraldi hárfagra. Má það
sennilegt teljast, að Hallur hafi Iagt
fram söguefnið og suma sjaldgæfari
143