Tímarit Máls og menningar - 01.09.1959, Page 46

TIMARIT MALS OG MENNINGAR
Slíkar sögur hafa ávallt notið mikilla
vinsælda á íslandi. En NorSmenn
nutu einnig góðs af því, sem íslend-
ingar þýddu af sögum úr öSrum mál-
um eSa sömdu upp úr erlendum verk-
um. Þannig er víst, aS eftirtaldar sög-
ur hafi borizt til Noregs í handritum:
Alexanders saga, sem Brandur Hóla-
biskup þýddi, Tómas saga erkibisk-
ups, Trójumanna saga, Breta sögur
og Þiðreks saga, Hér eins og annars
staSar í menningarviSskiptum íslend-
inga og NorSmanna voru forfeSur
okkar fremur veitendur en þiggjend-
ur.
4
Þótt NorSmönnum á síSustu öldum
muni ekki þykja mikiS til þess koma,
aS íslenzkar lygisögur hafi skemmt
norskum konungum og vildarliSi
þcirra fyrr á öldum, munu þeir vera
fáir, sem gera lítiS úr íslenzkum sög-
um um norska konunga. Fyrstu ritin,
sem íslendingar gerSu um slík efni,
eru nú glötuS. Einhvern tíma um
1100 samdi Sæmundur fróSi rit á
latínu um sögu Noregs. Um þaS rit
má þykja sennilegt, aS þaS liafi veriS
samiS handa útlendingum. Sæmund-
ur hafSi stundaS nám í Frakklandi,
og þar hefur hann kynnzt fáfræSi
Frakka um íslendinga og aSra NorS-
urlandabúa, og rit hans hefur átt aS
bæta úr því. Þó er ekki vitaS, aS rit
hans hafi borizt til útlanda. Nokkru
síSar reit Ari fróSi konunga ævi, sem
fjallaSi meSal annars um norska kon-
unga, en hún er einnig glötuS. Á síS-
ara hluta 12. aldar samdi Eiríkur
Oddsson býsna nýstárlegt rit um Nor-
egskonunga. ÞaS fjallaSi um konung-
ana á tímabilinu 1130—1161. Eirík-
ur ritaSi því um samtímakonunga og
studdist viS heimildarmenn, sem séS
höfSu og lifaS þá viSburSi, sem hann
lýsti og sumt þekkti hann af eigin
reynd. Ætla má, aS þaS hafi einkum
vakaS fyrir honum aS seSja forvitni
Islendinga um nýorSna atburSi í
Noregi, en þó má vera, aS annaS at-
riSi komi til greina. Hugsanlegt er,
aS liann hafi samiS rit sitt í því skyni
aS halda minningu þessara konunga
á loft. Tilgangur hans hefur þá veriS
svipaSur og þeirra skálda, sem ortu
lofkvæSi og erfikvæSi um konunga,
en slík kvæSi höfSu íslenzk skáld ort
um konunga Noregs frá því á 10. öld.
Ekki eru heimildir um, aS þau rit,
sem nú hafa veriS talin og fjölluSu
um sögu Noregs, hafi komizt þangaS
eSa veriS kunn utan Islands. Þó má
þaS heita ósennilegt, aS slík sagnarit-
un hafi fariS algerlega fram hjá lærS-
um mönnum í Noregi. Og norskir
konungar, sem höfSu notiS lofkvæSa
íslendinga, hafa aS sjálfsögSu veriS
fljótir aS átta sig á gildi sagnanna.
Seint á 12. öld var Karl ábóti á Þing-
eyrum um stundarsakir í Noregi, og
þá hóf hann aS rita sögu Sverris kon-
ungs aS forsögn konungs sjálfs aS ein-
hverju leyti. Eins og þegar hefur veriS
140