Tímarit Máls og menningar - 01.09.1959, Síða 85

VERÖLD SEM VAR
gert til að stuöla að friðsemi í ver-
öldinni. Það var mikill friður á þing-
inu og allir voru sammála og lýstu
friðarvilja sínum með sömu orðun-
um hver eftir annan. Og þegar ég
hugsa um þetta þing rifjast fyrir mér
frásaga Stefans Zweig í sjálfsævisögu
hans af vanmætti rithöfundanna,
skáldanna og andansmannanna vina
hans sem komu saman og fluttu hug-
næmar ræður og töluðu fyrir bræðra-
lagi og nokkru seinna var skollin á
styr j öld.
II
Hér á landi varð Zweig víst fyrst
kunnur af hinum miklu ævisögum
mannkynssögustórmenna sem komu
út hver eftir aðra í líflegum þýðing-
um Magnúsar Magnússonar sem var
kenndur við blað sitt Storm. Hann
flutti hinar hálshöggnu drottningar
Maríu Stúart og nöfnu hennar Maríu
Antoinette, hnattsiglingamanninn
Magellan og Fouché blóðhund Napo-
leons eins og flóttafamilíu undan ver-
aldarsögunnar veðraham inn í húsa-
skjól hins íslenzka skammdegis og þar
var þeim tekið opnum örmum eins og
skipbrotsmönnum sem brimið kastar
upp á eyðisand og hlutu kærleiksból
í hugum íslenzkra lesara. Hver hefur
ekki einhvern tíma í sínum uppvexti
lesið ítarlega greinargerð Zweig um
raunir hins vandræðalega klaufa
Lúðvíks konungs sextánda þegar hann
var að brölta nótt eftir nótt til þess
að framlengja ættina og mæðu ungu
drottningarinnar í því þrátefli og
hvernig hún steypti sér út í hina
makalausu eyðslusemi og spandans í
vonbrigðum sínum og sefans víli.
María Antoinette, hún stendur með
hið fagra höfuð sitt áþrykkt að nýju
í þeim mörg þúsund bókaskápum sem
voru komnir á sinn stað í stofunni
þegar þessi bók kom út; ein af ann-
arri bættust við bækurnar sem hann
Magnús þýddi eftir Stefan Zweig.
Þannig höfundur er Stefan Zweig að
hann nær undrasterkum tökum á les-
ara sínum og neyðir hann til að fara
að endurmeta afstöðu sína til hinna
og þessara sem voru kallaðir blóð-
sugur J)jóðanna, hann veifar fána
móti hinni voldugu reiði sem heinist
gegn einstaklingum þessum sem hafa
verið sakaðir um að valda svo mikilli
þjáningu, þeir liggja fallnir á blaðsíð-
um sögubókanna, fordæmdir í valn-
um, þá kemur Stefan Zweig og gerir
okkur vandlætendum þann grikk að
sýna okkur einstaklinginn svo um-
komulausan og vanmáttugan inni í
hinni holu líkneskju sem var felld af
stalli.
Enda segist Stefan Zweig alltaf
hafa haft mestan áhuga á hinum sigr-
uðu. Þannig skrifaði hann ekki ævi-
sögu Elísabetar Engladrottningar á
glæsilegasta skeiði Englands heldur
hinnar sigruðu Skotadrottningar sem
Elísabet frænka lét höggva með kven-
legri nærfærni; ekki Marteins Lúthers
179