Tímarit Máls og menningar - 01.03.1966, Blaðsíða 30

Tímarit Máls og menningar
skáldsögu sína, hefur auga með öllu sem gerist, kynnist fólkinu, fyrst laus-
lega síðar náið. Hann fer sínar ferðir, leggur undir sig sandströndina og
skálmar þar, ekki sízt þegar brimskaflarnir rísa. „Hafseltan rífur sorann úr
manninum, þvær af honum letina og ldeður æðar hans guðlegu þreki.“ Murt-
ur er veraldarvanur, fer með framandi tal, slær ekki hendi við ævintýrum,
vekur strax athygli. „Ég heiti Murtur. Ég stika minn kúrs hvað sem tautar
og raular.“ Hann er tággrannur „alveg eins og spýta“. „Svart hár hans hrús-
aði og skiptist í miðjunni, það var eins og makki. Hann liafði útlit fyrir að
vera ófyrirleitinn“, hugsar sýslumannsfrúin. Síldarstúlkan Úlfhildur Björk
var „alls ekki viss um að henni líkaði augnaráð hans“. „Og hann hefur orm
í auga helvízkur“, segir Sigmann skipstjóri. Fegurðardrottningin Hildigunn-
ur, vinkona hans frá fyrri árum, segir að einkunnarorð hans gætu verið
„Allt strax — eða aldrei“. Þetta unga skáld, hreinskilinn og ófyrirleitinn,
tekur mynd af stormi og brimi, skap hans ólgar, hann dregst að alþýðu, upp-
runaleik hennar, hatar lygi og fals, lendir í árekstrum við hótelgesti, Filipus
fuglafræðing sem er daglegt bergmál af Kvöldblaðinu, málara sem aldrei
rennur af, fegurðardrottninguna Hildigunni með sínum útlenda umboðs-
manni sem halda fyrir honum vöku um nætur. Hún er dæmi þeirra er ganga
kaupum og sölum og hann særir hana miskunnarlaust þar til hún játar sitt
innantóma líf. En hatur hans eins og alþýðu brennur þó heitast gegn her-
stöðinni, meinsemd eyjarinnar. Með aðstoð sýslumanns, fulltrúa landsstjórn-
arinnar, lokka hermennirnir til sín strax börnin. „Hingað hafa unglingar
milli níu og þrettán ára aldurs verið boðnir á kirkj uhátíðir“, kærir prestur-
inn fyrir liðsforingjanum. Dæmi er tekið af Nönu, hún kom fyrst á stöðina
ellefu ára. „Hermennirnir hera hana og jafnöldrur hennar á herðum sér og
hlaða á þær gjöfum og sælgæti. Sýslumaðurinn og liðsforinginn standa í
ljósadýrðinni og brosa til þeirra.“ Síðar verður Nana eitt fórnarlambið, mis-
þyrmt og harðlega leikin, eitt sinn að Katli og Murt áhorfandi þar sem þeir
voru á háti úti fyrir stöðinni. „Þegar Murtur er skilinn við Ketil og kominn
heim á hótelið finnur hann að hann mun hvorki geta unnið né heldur verði
honum svefnsamt, hann heldur því niður á sandana að kæla höfuðið ....
Hann þræðir löðrið hröðum skrefum og skapsmunir hans gera ýmist að rísa
eða hníga eins og brimskaflarnir sem sækja að honum ... Honum þykir sem
reiðar kynslóðir teygi tærðar hendur yfir átta alda myrkur og hrópi álasandi
í hriminu. Heimsbókmenntirnar sem þessar knýttu hendur skópu og varð-
veittu, nauðvörn og síðasta spil útskúfaðrar þjóðar sem var að farast á
mörkum heimsins, úthverfan á þjáningu sem er dýpri en hafsjór tára gæti
20