Tímarit Máls og menningar - 01.03.1966, Síða 45

Tímatalsrab b
siður ríkjandi víða um lönd á miðöldum, ma. á íslandi, að telja ársbyrjun 1.
september þegar reiknað var tímatal, svo heill vetur yrði í hverju ári. Var árið
þá miðað við vetur sem vel er kunnugt úr fornum bókum, og enn er siður
þegar talað er um aldur búpeníngs að undanteknum köttum. Bæði keisarinn í
Miklagarði og páfinn í Róm notuðu þessa aðferð.
Af skírskotun Ara til „aldamóta“, þe. túnglaldaskila, og reyndar af aug-
ljósum teingslum Íslendíngabókar við páskatöflu einsog AM732etc, verður
greinilegt að Ari reisir ártöl sín á tímatali sem gerir ráð fyrir að 1. september
sé fyrstur dagur í ári. En sakir rugls sem á þessu var í kristindómi, þar sem
nokkrir aðhyltust skattamánuð rómverja, janúar, sem fyrstan í ári, er þetta
stundum á misvíxl hjá sama höfundi. Af rannsóknum dr. Olafíu verður deg-
inum ljósara að sagnfræði sem geingur að því vísu að Ari hafi gert ráð fyrir
áraskiftum 1. janúar er ögn varasöm, því þannig getur í mörgum ársetníng-
um skakkað einu ári eftir vorum tímareikníngi. Við athugun á þessum
mismun í setníngu nýárs kemur til að mynda uppúr dúrnum að lögtaka
kristni á íslandi, sem hefur verið miðuð við fall Ólafs konúngs Tryggvasonar
sumarið 1000, hlýtur að hafa gerst árið 999, þó hvorttveggja hafi borið uppá
sama sumarið, með því Ólafur Tryggvason féll sannanlega 9. september þetta
sumar, en kristni var lögtekin á alþíngi eitthvað um 1. júlí sama sumar, en
áraskifti urðu 1. september.
Ari er semsé leingi vel einn á báti íslenskra sagnfræðínga með „alþýðutal“
einsog það sem talbyrðíngurinn AM732etc rís á, þe. að telja árin frá burði
Krists. Þar sem allir sóttu vit sitt í páfann þótti auðvitað sjálfsagt að gera all-
ar sögulegar tímaviðmiðanir sjö árum styttri um leið og Gerlandus var leidd-
ur innar. En nú má ekki gleyma að Ari notar líka annan reikníng en „alþýðu-
tal“ Bedu sem miðar við kristsburð, eða réttara sagt áttar sig jöfnum hönd-
um eftir tveim tímaákvörðunum til viðbótar við „alþýðutal“. Hann notfærir
sér útí æsar afstætt tímatal sem svo er nefnt og ekki telur árin frá veraldar-
stórmerkjum einsog burði drottins með kristnum mönnum, stofnun Róms
hjá rómverjum og hegíru hjá múhameðsmönnum, heldur eru merkisatburðir
úr venjulegri þjóðarævi miðaðir hver við annan í tímanum, eða tam. dánarár
stórmenna, og talin árin milli slíkra marksteina. Bændur til sveita á íslandi,
og líklega um allan heim, miða enn árin við atburði í búskapartíð sinni,
ýmist fagnaðarríka einsog árið þegar hann Nonni fæddist, eða sorglega eins-
og sumarið þegar snemmbæran fórst í pytti: sbr. einnig: „árið sem hún
Dimma dó og djöfullinn hún Hekla spjó“; þetta er sumsé afstætt tímatal.
Með öðrum þjóðum var hinsvegar vant að miða tímann við ríkisár konúnga,
35