Tímarit Máls og menningar - 01.03.1966, Síða 58

Tímarit Múls og menningar
frá þeim niðurstöðum, sem liggja fyrir um myndbreytingar í berggrunni
jarðhitasvæðanna. í þessu skyni hefur verið gerð athugun á efnasamsetningu
vatns nokkurra svæða, svo sem í Borgarfirði, Haukadal og Hveragerði. Niður-
stöður benda til þess, að unnt sé að gera sér nokkra grein fyrir rennsliskerfi
vatnsins innan ákveðins jarðhitasvæðis á grundvelli efnainnihaldsins.
Þá hefur Surtsey tekið nokkurn tíma og önnur smærri verkefni.
Hvað telur þú aðalgildi þessara rannsókna?
Eg kýs að svara þessari spurningu nokkuð almennt, því að enda þótt hver
einstaklingur geti bent á eitt og annað gagn, sem verður af starfi hans, þá
kemur gildið ekki að fullu í ljós fyrr en málin eru metin á breiðari grund-
velli.
Venja er að skipta rannsóknarstörfum í tvo flokka. Annars vegar undir-
stöðurannsóknir, sem ekki hafa beint hagnýtt gildi innan fyrirsjáanlegs tíma,
liins vegar hagnýtar rannsóknir, þar sem niðurstöðurnar geta komið að bein-
um notum á einhverju sviði þjóðlífsins innan fyrirsj áanlegs tíma.
Raunar miða allar rannsóknir að einhverjum frainförum í þjóðfélaginu,
það er því ef til vill aðeins tímaspursmál hvort þær teljast hagnýtar eða ekki.
Eldfjallafræði telst t. d. án nokkurs vafa til undirstöðurannsókna í Dan-
mörku, en á íslandi er mjög eðlilegt að líta á eldfjallafræði sem hagnýta vís-
indagrein. Hvortveggja kemur til, að við nýtum jarðvarmann í mjög ríkum
mæli og auk þess er okkur nauðsynlegt að leggja áherzlu á hvers konar rann-
sóknir á eldfjöllum vegna þeirrar hættu, sem sífellt vofir yfir vegna eldgosa.
Jarðhitinn er svo auðsætt hagnýtt rannsóknarefni, að á það þarf ekki að
leggja frekari áherzlu í þessu sambandi.
Hitt virðist ef til vill ekki liggja eins beint við, að eldfjallarannsóknir séu
svo aðkallandi hagnýtt vandamál. Því miður þarf oft meiriháttar slys til þess
að augu manna opnist fyrir ákveðnum staðreyndum umhverfisins. Þau slys,
sem eldgos geta valdið, eru hinsvegar svo stórkostleg, að einskis má láta
ófreistað að draga úr eða koma í veg fyrir, að slíkt geti hent. Með nútima
tækni er oft mögulegt að fara nærri um, hvort eldstöðvar eru í þann veginn að
gjósa og slík vitneskja er óinetanleg til að gera nauðsynlegar ráðstafanir í
tíma.
A hinn bóginn er líka full ástæða til að benda á það fræðilega gildi, sem
íslenzkar rannsóknir á sviði eldfjallafræði hafa. Vegna sérstöðu landsins eru
skilyrði til slíkra rannsókna e. t. v. betri hér en víðast hvar annars staðar í
heiminum og því ætti það að vera metnaðarmál okkar að leggja verulega af
48