Tímarit Máls og menningar - 01.12.1967, Blaðsíða 72

Tímarit Máls og menningar
lærdómur búinn að vera, ef ekki hafa
verið fundin ráð til að varðveita
hann einhvers staðar í öðrum stað
en í heila hins fróða manns sjálfs.
Heilinn hættir að starfa þegar mað-
urinn deyr, og ennþá hafa engin ráð
verið fundin til að ná fróðleik úr
dauðum heila, sem hann geymdi og
hafði á hraðbergi meðan maðurinn
var lifandi. Þegar við leiðum hugann
að þessu efni hlýtur okkur að ógna
hve óhemjumikið af fróðleik, sem
aflað var með erfiði heillar manns-
æfi, hefur farið forgörðum frá því
að manneskjan komst á legg. Sókn
mannkynsins fram á við hefur að því
leyti verið mjög nálægt því að vera
Sisyfos-erfiði; en það er eðli náttúr-
unnar að sóa.
En vegna þess að maðurinn er for-
gengilegur og að fróðleikur hvers
einstaklings deyr með honum, ef ekki
allur, þá að minnsta kosti einhver
hluti hans, þá hlaut mannkynið fyrr
eða síðar að gera sér grein fyrir,
annaðhvort sjálfrátt eða ósjálfrátt,
að einhver ráð yrði að finna til að
varðveita lengur en eina mannsævi
þá vitneskju sem dauðlegur maður
gat aflað sér á lífsleiðinni. Einnig
hafa menn smám saman gert sér
grein fyrir hve ótraustur varðveizlu-
staður minnið er. Líklega hafa hin
fyrstu ráð sem mannkindin hefur
komið auga á til að hressa upp á
minnið verið þau, að menn fóru að
raða orðum á sérstakan hátt og velja
þau eftir ákveðnum reglum; allt sem
er frábrugðið hinu venjulega vekur
athygli og festist því betur í minni.
Að líkindum er sú aðferð elzt að
raða orðum þannig að í setningum
væri reglubundin hrynjandi. Sumir
þjóðflokkar hafa fundið upp á að
láta orð eða atkvæði með sérstakri
áherzlu hefjast á sama hljóði með
reglubundnu millibili, þegar það efni
var orðað, sem menn vildu að dreifð-
ist meðal fólks og varðveittist í minni
þess; það köllum vér stuðlað mál.
Þá var enn eitt ráð að nota orð eða
atkvæði með sömu eða svipuðum
hljóðum með ákveðnu millibili, en
það köllum vér hendingar eða rím.
Stundum var allt þetta notað í einu,
sem dæmi eru um í íslenzkum skáld-
skap, t. d. fornum dróttkvæðum.
Þetta halda sumir menn að sé upp-
haf ljóðagerðar, það er að það sem
skilur ljóð frá óbundnu máli hafi
upphaflega verið hugsað sem ráð til
að orð þeirra sem töldu sig hafa
merkilega hluti að segja mættu dreif-
ast um heimsbyggðina og varðveit-
ast með óbornum kynslóðum.
Líkama mannsins er markað á-
kveðið skeið, en síðan deyr hann og
verður að mold. En í náttúrunni eru
hlutir sem varðveitast óbreyttir um
aldir. Manninum hlaut að detta í hug
hvort ekki væri hægt að láta dauðan,
en varanlegan hlut, geyma þann fróð-
leik sem lifandi maður, en forgengi-
legur, gat safnað sér á lífsleiðinni.
374