Tímarit Máls og menningar - 01.12.1967, Blaðsíða 96

Tímarit Máls og menningat
vil segja ógeð, á öllu samstarfi við þá
átti sér djúpar rætur“, segir hann.
Til að komast hjá samstarfi við
kommúnista, sem Olafur Thors vildi
endilega fá í stjórnina, „gerði Al-
þýðuflokkurinn mjög víðtækar og
harðar kröfur af sinni hálfu varðandi
stefnuskrá stj órnarinnar“, segir Stef-
án í minningabók sinni. En loks var
svo komið, að Ólafur Thors hafði
samþykkt allar höfuðkröfur flokksins.
Ekkert er þess getið, hverjar þær
kröfur voru, enda kemur það ekki
þessu máli við, það eitt skiptir hér
máli, að það er verið að berj ast gegn
því, að kommúnistar taki sæti í ríkis-
stjórn. Og hverjar sem höfuðkröfur
þessar voru, þá hljóðar lokasvar Ól-
afs á þessa leið, þegar það er fært til
betra máls: Ef þið ekki fallizt á það,
að við föllumst á allar ykkar kröfur,
þá er ekkert meira við ykkur að tala.
Það er nærri átakanlegt, að Ólafur
Thors skyldi ekki fá að sj á þessa frá-
sögn. Og svo er það samþykkt í
flokksstj órninni með 10 atkv. : 9 að
ganga að því, að gengið sé að öllum
kröfum flokksins. Þá féllust Stefáni
Jóhanni hendur og hann greiddi ekki
atkvæði.
Þótt ekki tækist Stefáni að koma í
veg fyrir samstjórn með kommún-
istum 1944, þá tókst betur til, þegar
til nýrrar stj órnarmyndunar kom
1947. Þá tókst honum að koma í veg
fyrir það, að reyndir væru möguleik-
ar til vinstri stjórnar, en sjálfur hlaut
hann forsæti í samstjórn hinna flokk-
annna þriggja. Sagan um gang þeirr-
ar stjórnarmyndunar og þá fyrst og
fremst um baráttuna við laumu-
kommúnistana í Alþýðuflokknum
þekur 10 blaðsíður. En um málefna-
lega baráttu stendur ekki einn einasti
stafur. Baráttan gegn kommúnistum
gerist höfuðinntak lífsstefnu hans.
Hann lætur baráttuna aldrei niður
falla. Þegar stj órnarsamstarfið rofn-
aði 1949 og framundan var að mynda
nýja stjórn að kosningum loknum
um haustið, þá lét Stefán Jóhann
bóka það á fundi í þingflokki og mið-
stjórn Alþýðuflokksins, að Alþýðu-
flokkurinn gæti ekkert samstarf átt
við kommúnista um ríkisstjórn, og
höfðu aðrir fundarmenn ekkert við
það að athuga, segir Stefán. Þrem
árum síðar var Stefáni steypt úr for-
mannssæti af þeim mönnum, sem
honum voru andstæðir í afstöðu til
kommúnista, og kom hann lítt við
íslenzk stjórnmál eftir það. Eftirlæt-
iskjörorði hans um ekkert samstarf
við kommúnista var síðast flaggað
af Haraldi Guðmundssyni við þing-
kosningar 1956, og í kjölfar þess var
svo mynduð vinstri stjórnin. Þá var
Stefán Jóhann ekki lengur á þingi, og
ári síðar var hann sendur úr landi
ásamt með Haraldi Guðmundssyni til
ambassadorstignar hjá frændum okk-
ar á Norðurlöndum. Svo fór um sjó-
ferð þá. Manni dettur ósjálfrátt í hug
þjóðsagan um léttinn á tunnunni.
398