Tímarit Máls og menningar - 01.12.1967, Blaðsíða 110

Tímarit Máls og menningar
til heilla en ekki bölvunar. Lorenz telur
að menn geti um þetta margt lært af þeirri
lausn, sem í nattúrunni hafi fundizt til að
gera sams konar hvöt hjá dýrum skaðlausa
eða beint snúa henni til góðs.
I lauslegri þýðingu segir Lorenz um bar-
áttugleðina:
„Með svipuðum hætti og sigurmótið hjá
grágæsum er baráttugleðin raunveruleg,
sjálfstæð hvöt hjá manninum: Hún hefur
sína eigin gírugu hegðun, um hana losnar
með ákveðnum aðferðum, og á sama veg
og kynhvötin eða aðrar sterkar hvatir, þá
hefur hún í för með sér ákveðna magn-
þrungna fullnægju. Styrkleiki freistingar-
innar, sem í henni er fólgin, skýrir af
hverju skynsamir menn hegða sér ámóta
óskynsamlega og óskikkanlega í stjórnmál-
um og í kynferðismálum. Eins og sigur-
mót gæsanna hefur hún veruleg áhrif á
þjóðfélagsbyggingu þeirra, sem henni eru
lialdnir. Mannkynið er ekki innilega bar-
áttufúst af því, að það skiptist upp í stjórn-
málaflokka, heldur deilist það í andstæða
hópa af því, að þannig skapast skilyrði
til að vekja baráttugleðina á fullnægjandi
hátt. „Ef allsherjar hjálpræðiskenning næði
einhverntíma yfirráðum á allri heims-
kringlunni, svo að allar aðrar kenningar
væru úr sögunni", skrifar Erich von Holst,
„mundi hún strax skiptast í tvo ósammála
hópa sem væru ákafir andstæðingar (þar
sem hver og einn teldi sjálfan sig segja
allan sannleikann, en hinn vera villutrúar-
mann) og fjandskapur og stríð mundi
halda áfram eins og áður, þar sem mann-
kynið er, — því miður — eins og það
er!“ “
Óneitanlega eru þetta nýstárlegar kenn-
ingar, og því fer vitanlega fjarri, að þeim
hafi hér verið gerð viðhlítandi skil. En
bók Lorenz er örugglega þess verð, að hún
sé þýdd á íslenzku. Hún varpar meira Ijósi
á ýms þjóðfélagsfyrirhæri heldur en marg-
ar þær kenningar sem reynt hefur verið að
telja okkar kynslóð trú um að leiða ættu
til lausnar allra vandamála. Bæði kommún-
isminn og nazisminn þóttust hafa uppgötv-
að hin hinstu sannindi. Lýðræðismenn
hafa þvert á móti flestir játað, að þeir
kynnu ekki ráð við öllum vanda, heldur
yrði hægt og hægt að þokast fram á leið
eftir því, sem aukin þekking og skilningur
almennings leyfði. Hitler sagðist hafa
stofnað þúsund ára ríki og stóð það ein-
ungis í rúman áratug en verkar eftir á sem
ótrúleg hrollvekja. Kommúnistar þykjast
enn hafa fundið þjóðfélagsvísindi, sem m.
a. eiga að skapa eilífan fróðafrið og afmá
allt ríkisvald, því að allir eigi þvingunar-
laust að geta búið saman í sátt og sam-
lyndi. Raunin hefur orðið sú, að ríkisvald
er hvergi öflugra en þar sem kommúnistar
hafa náð völdum. Stjórnarherrar eru þar
nánast dýrkaðir sem Guðir á meðan veldi
þeirra stendur.
INú er þar komiS aS mórallinn er dreg-
inn út úr frœSikenningunni, og kemur þá í
Ijós aS þeir Mao og fíjörn Þorsteinsson fá
versta skellinn.]
Innbyrðis hatur og valdabarátta eru
hvergi hatrammari en á meðal kommúnista
sjálfra. Þetta verður þeim mun ljósara
eftir því, sem meira vitnast um innri sögu
Sovét-Rússlands, og blasir nú við öllum í
borgarastyrjöldinni, sem brotizt hefur út
í Kína. Innbyrðis átök eru ofboðsleg, og
ekki er félegra að heyra, hvernig Kína-
kommar tala nm sína sovézku flokksbræð-
ur. Fyrir röskri viku voru hengd upp í
Peking spjöld með þessum áletriinum:
„Skerið Kosygin í stykki.“
„Steikið Kosygin.“
„Sprengið Breznev í loft upp.“
Orðbragðið er svipaðast því sem Björn
Þorsteinsson hafði hér í hlaðinu á dögun-
412