Tímarit Máls og menningar - 01.12.1967, Page 101

„GaldrajargiS“
útsendarar hans og loks nær „demónó-
lógían" hámarki í „Nornahamrinum" eða
„Malleus Maleficarum“, sem kom út á
níunda tug aldarinnar. Tveir svartmunkar
voru höfundar bókarinnar, Heinrich Kram-
er og Jakob Sprenger. Páfabréf hafði verið
gefið út 1484, þar sem þessir tveir menn
voru kallaðir til þess að berjast gegn göldr-
um í Þýzkalandi. Og fáum árum síðar gefa
þeir út þetta rit sitt. Með því og páfabréf-
inu er fengin réttlæting ofsóknanna.
A titilblaði þessarar bókar stóð „Haeresis
est maxima opera maleficarum non cred-
ere“ (Magnaðasta villutrúin er að trúa
ekki á galdra). Hér var orðin mikil breyt-
ing á afstöðu kirkjunnar frá því á 9. öld.
Höfundar söfnuðu í bók sína allskonar
frásögnum af hjátrú og bindurvitnum íbúa
einangraðra fjalladala í Ölpunum og Pýr-
eneafjöllum, þeir lýstu þessum fyrirbærum
sem galdrakerfi á snærum hins vonda.
Bókin dreifðist út um alla Evrópu og í
henni var bæði leikum og lærðum lögð sú
kvöð á herðar að aðstoða höfunda í bar-
áttunni gegn galdramönnum og stuðla að
útrýmingu þeirra. Hingað til böfðu þessar
ofsóknir verið staðbundnar, en nú verða
þær almennar í flestum löndum.
Galdraofsóknirnar höfðu hafizt í fjalla-
héruðum Mið og Suður-Evrópu, afskekkt-
um byggðum, þar sem fátækt og fákunn-
átta ríkti. Svo var víðast, en landfræðileg-
ar ástæður voru fyrir því, að forn hindur-
vitni lifðu lengur á þessum stöðum en þar
sem einangrun var minni. Þröngir dalir,
veðurofsi, skriðuföll og fönvindar, tröll-
skapur landsins átti sinn þátt í því, að
auka á hjátrú og hindurvitni. Tekjur voru
rýrar af þessum landsvæðum og þau voru
löngum afskipt af veraldlegu og kirkjulegu
valdi, og það jók á einangrun þeirra. Auk
þessa voru þessi svæði sum hver, aðeins
kristin að nafni til og sökum takmarkaðs
aðhalds, hætti íbúunum til fráhvarfs frá
kórréttum kenningum. Hér á landi var
hliðstæðan Vestfirðir, þaðan voru 17 þeirra
25, sem taldir eru hafa verið teknir af lífi
fyrir galdra, enda var þar löngum hörðust
andstaða gegn kirkjulegu valdi allt fram
til siðaskipta.
Eftir útkomu „Nornahamarsins" upphóf-
ust galdraofsóknirnar víða um lönd, fórn-
ardýrin voru oft fólk, sem skar sig frá
öllum þorranum, vegna þjóðemis eða siða.
Allir þeir, sem féllu ekki inn í samfélagið,
voru tortryggðir. Þetta er gamalt og nýtt
fyrirbæri. Gyðingar höfðu verið ofsóttir
grimmilega á 14. öldinni og ofsóknimar á
hendur þeim héldu áfram jafnhliða galdra-
ofsóknum. „Nomahamarinn" varð handbók
í baráttunni gegn göldram og galdramönn-
um. Þar vora ráðleggingar um það, á hvern
hátt væri hentast að haga rannsókn galdra-
mála og mönnum ráðlagt að nota pynting-
ar til þess að játning fáist. Bent var á það
að nota börn til að njósna um foreldra
sína, glæpamenn voru taldir heppileg vitni
og þá, sem tóku að sér vörn galdramann-
anna, töldu höfundar tortryggilega. Þeir
sem játuðu á sig galdur voru afhentir borg-
aralegum yfirvöldum og skyldu brennast.
Páfastóllinn viðurkenndi réttmæti þessara
kenninga og aðferða, þar sem höfundum
var falin framkvæmd galdramálarannsókna
á Þýzkalandi og þeir voru báðir þjónar
kirkjunnar.
Galdraóttinn var ríkjandi áður en
„Nomahamarinn" kom út, en með þeirri
hók var forsenda hans staðfest og tilvera
galdramanna talin staðreynd af kirkjunni.
Þessvegna olli þessi bók umskiptum og
staðfesti réttmæti galdraóttans. Slíkt hefur
gerzt síðar. Um 1890 kom út falsrit í
Frakklandi, „Prótókollar Zíonsöldunga".
Þetta rit var sett saman og gefið út bein-
línis í þeim tilgangi að auka gyðingahatur
og réttlæta það. Siðað fólk í Evrópu virti
þessa bók ámóta og gulu pressuna, en þó
403