Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Blaðsíða 58

Tímarit Máls og menningar
var byrjað að sinna þessum efnum héðra, þá er ennþá lögð mest áherzla á að
bjarga því, sem fjarst liggur í tíma.
Þetta er að talsverðu leyti saga verkmenningar. Ef við tökum elztu vega-
gerð á íslandi sem dæmi og reynum að greina þar á milli almennrar atvinnu-
sögu og hins þjóðháttalega efnis, þá mundi sagnfræðingurinn rekja sem
grandgæfilegast, hvaða vegir hefðu fyrst verið lagðir og hvenær, hverjir
verið hefðu aðalhvatamenn þess og verkstjórar, hver hefði verið hin sam-
félagslega nauðsyn, sem knúði á um þessar vegaframkvæmdir, hvernig geng-
ið hefði að afla fjár til þessara athafna, hverskonar ræður voru fluttar á Al-
þingi af þessu tilefni, og hvaða sigrar og áfangar hefðu unnizt á hverjum
tíma. Sjálfsagt væri lítilsháttar minnzt á verkfæri þau, sem notuð voru á
ýmsum tímum, en síðan tæki þjóðháttafræðin við og lýsti vinnuaðferðum
sem smásmuglegast: Hvernig var vegarstæðið mælt út og ákveðið í unphafi
og til hvaða aðstæðna var þá einkum tekið tillit? Hvar var stungin snidda og
úr hvernig jarðvegi? Með hveriu var stungið og hvernig átti sniddan að
vera í laginu? Hvernig var hlaðið úr henni og hvað átti hleðslan að vera
breið? (Þessar gömlu brýr verða margar vart greindar frá þúfum núorðið).
Hvernig ofaníburði var einkum sótzt eftir og hversu þvkkt lag var talið
hæfilegt? Hversu margir kúskar þurftu að vera miðað við hestafjölda? Var
vegarefnið einungis flutt í hestakerrum eða var einnig notazt við hjólbörur,
sleða, eða reiðingshesta? Og síðan líf vegavinnumanna í tjaldbúðum, þegar
þær komu til sögu. Matargerð og svefnhætti, dægrastyttingu á kvöldum og
um helgar. Sögur og vísur, sem þar blómstruðu, og þannig mætti lengi
telja.
Ef við tækjum dæmi úr skemmtanalífinu, þá mætti svo sannarlega gera
ítarlega lýsingu á dansleikjum hér fyrr á árum, þegar hún amma var ung,
húsum þeim, tjöldum eða útipöllum, sem dansað var í og á, hverjir léku fyrir
dansi og á hvaða hljóðfæri, eða hvort aðeins var sungið fyrir dansi á stund-
um. Hvernig sætum var háttað, hvar kvenfólkið sat og hvernig karlmenn
stóðu í hnapp frammi við dyr, hvernig boðið var upp, hvað var einkum
dansað, og var það stundum eftir tiltekinni röð? Hversu lengi stóð þetta
að jafnaði osfrv. osfrv. — Og svo eitt dæmi enn sé nefnt úr nútíðinni, þá
getur það síðar meir sjálfsagt orðið efni í merka þjóðháttaritgerð, hvernig
menn öfluðu sér áfengis á svörtum markaði um miðja 20. öld og hvaða
tungumál var talað í þeim viðskiptum.
Verkefnin eru því óþrjótandi eins og sjá má og krefðust ærins mannafla,
ef vel ætti að vera, því að allt slíkt þykir mönnum mikill fengur að tiltækt sé,
136