Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Blaðsíða 60

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Blaðsíða 60
Tímarit Máls og menningar það spurt, hvað menn hafi til skemmtunar, og 69. spurning hljóðar svo: „Eru nokkrar fornsögur manna á milli og hverjar eður fáheyrð fornkvæði og hver?“ — Sóknarlýsingar prestanna eru til úr flestum héröðum og oft mikið á þeim að græða óbeint, en um þjóðháttaefni skrifa þeir sjaldnast beinlínis, enda naumast um það spurt. Og hér er sú skyssa gerð að mati okkar nútíma- manna, að spyrja aðallega um fálieyrða, hluti. Okkur væri jafnkært að eiga það nú, sem allir töldu ómerka húsganga árið 1840. Árið 1845 gerist einkum tvennt. Hið konunglega norræna fornfræðafélag sendir ávarp og boðsbréf til íslendinga um fornritaskýrslur og fornsögur, og segir þar m. a.: „Þá eru leikar og öll aðferð og þulur eða formálar sem þar eru hafðir við bæði meðal barna og fullorðinna. Þá alls konar forn átrúnaður úr heiðni eður úr pápískri öld þó nú sé kallað hjátrú, t. a. m. spásagnir, fyrirburðir, sjónir, afturgöngur, draugar, svipir, vofur, fylgjur, sendingar, útburðir, upp- vakningar, tilberar eða snakkar, heillanir, gandreiðir, flæðarmús, gjald- buxur, glímugaldur, brýnugaldur, fornar særingaþulur eða bænir, stafir, rúnir og ristingar sem hafðar hafa verið til forneskju og þess konar; um allt hvað trú hefur verið höfð á til lækninga, um veðurmerki, um dagsmörk og hversu þau svari til klukkustunda; nöfn á ýmsu á lofti, jörðu eða sjó sem dregur nafn af fornum átrúnaði eða er sprottið upp á íslandi fyrr eða síðar og á einhvern hátt er merkilegt og fáheyrt.4'1 íslendingar veittu þessu að vísu litla áheyrn, en sendu þó sitt af hverju viðvíkjandi fornfræði, og vissulega hefur boðsbréf hins konunglega félags vakið einhverja til hugsunar um þvílík efni. En það virðist um leið hafa komið við vaknandi þjóðerniskennd á þessum tíma, því að sumum finnst þarf- leysa að senda frekari fróðleik út úr landinu en orðið var, þótt ekki væri það annað en tröllasögur og önnur markleysa. Fyrst ætti að ginna út úr mönnum hjátrú og bábiljur og gera svo háð að öllu á eftir, eða brenna það, eins og Árni Magnússon hefði gjört á sinni tíð, eftir að hann hefði ruplað sögum og handritum úr landinu og flutt til Danmerkur. En sama árið, 1845, tóku einmitt tveir íslendingar, Jón Árnason og Magnús Grímsson, sig saman um að safna þessháttar efni, og ekki aðeins þjóðsögum, kvæðum, þulum og gátum, heldur einnig kreddum og öðru af því taginu. Eins og menn vita, gekk söfnun þeirra heldur treglega í fyrstu, eða þar til sá mikli maður, prófessor dr. Konráð Maurer, kom til sögunnar á árunum 1858 —1860 og útlendingasnobb íslendinga hleypti nýjum krafti í söfnun Jóns Árnasonar. Jón sendi nú nýja hugvekju til vina sinna og fræðimanna á ís- 138
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.