Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Blaðsíða 10

Tímarit Máls og menningar
Hægrihyggjan þarfnast engrar ótópíu, amk. ekki í íhaldssömu ástandi;
hægrihyggja er samkvæmt eðli sínu samþykki á núverandi ástandi — en það
ástand er staðreynd, ekki útópía — eða viðleitni til að hverfa aftur til ástands,
sem einu sinni var. Hægrihyggja leitast við að varðveita og gylla ástandið
á hverjum tíma, en ekki að breyta því. Hún þarfnast ekki útópíu, heldur
eingöngu blekkingar.
Vinstrihyggja getur ekki hætt við útópíuna, vegna þess að hún er virkilegt
hreyfiafl jafnvel þegar hún er aðeins útópía. Uppreisn þýzku bændanna á
sextándu öld var útópísk, hreyfing babouvista í Frakklandi var útópísk. Það
sama gildir um Parísarkommúnuna. Eins og síðar kom í ljós, hefðu engar
framsæknar félagslegar breytingar orðið án þessara útópísku aðgerða. Þar
með er ekki sagt, að verkefni vinstrihyggju hljóti að vera að styðja þær
baráttuaðferðir, sem ganga lengst við sérhverjar sögulegar aðstæður. Hið
eina sem ég legg áherzlu á er, að það er íhaldssemi að fordæma útópíuna
eingöngu vegna þess að hún er útópía, því að það hindrar framgöngu hennar.
Hvað sem öðru líður, erum við ekki að formúlera félagsleg viðfangsefni,
heldur skoðum hugtakið ,vinstrihyggja‘ sértækt, þeas. við leitumst við að
sannfrétta en ekki að staðhæfa eða fullyrða. Vinstrihyggj a er eins „eðlilegt“
félagslegt fyrirbæri og hægrihyggja og framsæknar félagshreyfingar ná-
kvæmlega eins eðlilegar og þær íhaldssömu. Það er einnig jafn eðlilegt að
vinstrihyggja sé í minnihluta, sé ofsótt af hægrihyggjunni.
Vinstrihyggja og stéttir þjóðfélagsins
Hingað til hefur hugtakið ,vinstri‘ verið nokkuð óskýrt. Þetta hugtak hefur,
jafnvel þótt það eigi eitthundrað og fimmtíu ára sögu að baki, náð altækum
sögulegum skilningi, og verður þessvegna einnig notað um fyrri aldir í víðari
merkingu. Eins og við höfum notað það, er innihald hugtaksins þokukennt
og við verðum fremur að hafa tilfinningu fyrir því, en að skilja það. Eitt
er víst: það er okkur auðveldara að ákvarða hvaða hreyfingar, stefnuskrár
og afstöður eru vinstrisinnaðar í samanburði við aðrar, en að kveða á um
mörkin milli vinstri og hægri í pólitískum átökum þjóðfélagsins. Við tölum
um vinstriarm innan flokks Hitlers, en það merkir ekki að hægrihyggjan í
Þýzkalandi Hitlers hafi takmarkast við hægrisinna í flokki Hitlers og að allt
annað, þám. vinstri hluti flokks Hitlers, hafi verið vinstrihyggja í einhverjum
algjörum skilningi. Þjóðfélaginu verður ekki skipt í vinstri og hægri: það
88