Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Blaðsíða 80

Tímarit Máls og menningar
En hvað sem því líður — tilraunastarf til æfingar verður að vera skipulagt
og það verður að hafa skýran tilgang. Til þess að tilraunin takist eða gangi
vel, þarf hún að vera hugsuð og undirbúin fyrirfram.
Við lærum fyrir lífið er stundum sagt. í því felst m. a. sú nauðsyn, að mennt-
un komi einstaklingnum að gagni og þá þjóðfélaginu líka eða sé í samræmi
við þarfir þjóðfélagsins.
Það er ekki nægilegt að menntun sé réttur og skylda hvers þjóðfélagsþegns,
heldur verður um leið að skipuleggja allt skólanám þannig að ekki verði
offramleiðsla eða offjölgun á sumum sviðum og skortur á öðrum. Menn
kjósa líka yfirleitt, að öðru jöfnu, að stunda nám á því sviði, þar sem þeir
vita að þörf er fyrir kunnáttu þeirra og starfskrafta að námi loknu.
Nauðsynlegt væri að gera áætlun um fjölda menntamanna eða sérfræðinga,
sem þörf er fyrir á ýmsum sviðum, nokkuð fram í tímann, 5—10 eða 15 ár.
Menn sem eru að hefja nám, gætu þá haft hliðsjón af því. Á sumum sviðum
virðist framleiðslan hafa verið langt umfram þörf undanfarið t. d. í læknis-
fræði, enda starfar fjöldi íslenzkra lækna erlendis, sömuleiðis verkfræðingar
og efnafræðingar.
Menn, sem hefja nám, spyrja sjálfa sig eðlilega þeirrar spurningar, hvaða
möguleikar séu á atvinnu að námi loknu. Verið getur að eftirspurn og fram-
hoð ráði miklu á þessum markaði sem öðrum og má búast við, að aðsókn sé
mest í þeim greinum, þar sem hæst laun eru greidd og mest framavon.
Hér hefur tíðkazt upp á síðkastið, að miða laun sem mest við menntun eða
menntagráðu og er stundum rökstutt með því, að menntamenn hafi kostað
miklu til, bæði dýrmætum árum ævi sinnar og miklum fjármunum. Þess ber
þó að gæta, að þeir sem stunda nám, eru yfirleitt að gera það, sem þeir helzt
kjósa sér og mega það heldur kallast forréttindi en fórn. Ef námslán væru
greidd þannig, að enginn þyrfti að neita sér um að stunda það nám, sem hugur
hans girntist, sökum fátæktar, þá væri lærðum mönnum heldur ekki þörf á
verulega hærri launum en ólærðum.
Allt nám er vinna og stundum ströng vinna og ætti að greiða fyrir það
kaup, sem aðra þjóðfélagslega nauðsynlega vinnu, a. m. k. háskólanám og
annað sérnám. Þetta kaup er að vísu að nokkru leyti greitt nú þegar með
námslánum og styrkjum, sem eru þó enganvegin fullnægjandi eins og kunnugt
er.
Vant er að segja hvað er raunveruleg eða sönn menntun í vísindum eða
á hvaða sviði sem er — hvað þarf til að geta talizt sannmenntaður maður
eða fullmenntaður. Og þó maður teljist fullnuma getur hann ekki hætt að
158