Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Blaðsíða 37

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Blaðsíða 37
Upphaf íslenzkra nútimabókmennta ósamræmi stafar af tvískinnungi höfundar sjálfs. Laxness sjálfum tókst ekki að afskrifa ísland úr lífi sínu, eins og Steini Elliða. íslandsdvölin árið 1924 batt Laxness traustari böndum við Island en hann vildi viðurkenna fyrir sjálfum sér, þegar hann yfirgaf það að eigin sögn fyrir fullt og allt, eins og fram kemur í viðtali við Morgunblaðið (13. 12. 1924) rétt fyrir brottför hans. A sama tíma og hann er að semja „Vefarann mikla“ á Sikiley sendir hann til Islands langar greinar („Drengjakollurinn og íslenzka konan“ og „Af ís- lenzku menningarástandi“), og í þeim — þrátt fyrir ákafa gagnrýni á íslenzkri vanþróun — virðist hann ekki geta látið örlög íslands sér í léttu rúmi liggja. Það er fróðlegt að athuga í þessum og næstu greinum á eftir („Ferðasaga að austan“, „Raflýsing sveitanna“) hvernig tengsl Laxness við ísland þrosk- ast og hvernig hann kemst loks í „Alþýðubókinni“ á sömu skoðun sem Þór- bergur í „Bréfi til Láru“. Og af þessari skoðun myndast þá vígorð Laxness sem skálds: „Ég er að hugsa um að halda áfram að skrifa, þangað til íslenzkri alþýðu hefir skilizt, að hún hefir engan rétt á því að lifa hundalífi, — að það er ekki til í nokkrum lögum einn stafkrókur, sem beri blak af þeim höfuð- glæp“. („Alþýðubókm“, bls. 101.) En það er önnur saga. 2) Nú kem ég að öðru atriði, sem ég álít vera sameiginlegt öllum þremur verkunum, og vil kalla „leit skáldsins að lífsviðhorfi“. Þetta atriði er nátengt hinu fyrra, og sprettur af því, að þessum skáldum nægir ekki lengur sveita- speki sem mælikvarði á öll verðmæti lífsins. 1 öllum þremur verkunum er um að ræða rannsókn á eðli og tilgangi mannlegrar tilveru og viðleitni mannsins til að skapa sér afstöðu til lífsins og umheimsins. í „Hel“ tekur Nordal fyrir tilveruvandamál sem í sjálfu sér hefur almennt heimspekilegt gildi. Álfur frá Vindhæli er í reyndinni persónugervingur þeirrar eðlislægu viðleitni mannsins, sem ól af sér grundvallarspurningu allrar heimspeki, þ.e.a.s. viðleitninnar til að ráða fram úr eðli tilverunnar, til að gefa lífinu tilgang, til að veita hæfileikum sínum útrás. Og skilningur Nor- dals á mannlegri tilveru er sem sagt borinn uppi af meðvitaðri stöðu hans í nútímaheiminum. En það er ekki hin þjóðfélagslega ásýnd nútímaheimsins, sem skáldið ber fyrir brjósti. Það er frekar fjölbreytni og hverfulleiki nú- tímalífsins, sem máli skipta í reynslu aðalpersónunnar. Nordal skoðar tilveru mannsins frá sálfræðilegu sjónarmiði fyrst og fremst. „Hel“ er beinlínis hlið- stæða þeirrar tilraunar Nordals til sálfræðilegs skilnings á mannlegri tilveru, sem hann gerði í fyrirlestrum sínum „Einlyndi og marglyndi“ veturinn 1918 til 19 í Reykjavík, en hann samdi þá á sama tíma og lokakafla „Heljar“. Að vísu þekki ég þessa fyrirlestra aðeins af úrdrætti Nordals í íslenzkum blöðum 115
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.