Tímarit Máls og menningar - 01.09.1982, Side 55

Latneskur andi
vitsmunalegum skilningi. Slíkt hið sama eru svíar að reyna að keppa
eftir að verða meðal skandinavískra þjóða. Ef við höldum samanburð-
inum áfram sitja rúmenar meðal latneskra þjóða í svipuðum sessi og
finnar meðal skandinavískra, danir eru hinir smekklegu ítalir norðurs-
ins, fegurðarskyn þeirra nálgast ævinlega það að vera væmið, en fer
sjaldan yfir mörk væmninnar, norðmenn eru þá belgar, við íslendingar
líkjumst hinum háfjallalegu og þrjósku spánverjum, en færeyingar eru
sem portúgalar, með augun full af sjó og mildri víðáttu.
Eg veit ekki hvort nokkur hefur veitt athygli þessum hliðstæðum
meðal menningarheilda landa norður og suður Evrópu, afkomenda
víkinga og rómverja, en mér finnst hliðstæðan vera stöðugt meira
áberandi, eftir að hinar latnesku þjóðir fóru að taka skandinava á vissan
hátt sér til fyrirmyndar á fjölmörgum sviðum stjórnunar og fé-
lagshyggju, og eftir að svíar byrjuðu að brjótast til valda sem forystu-
þjóð Skandinavíu. A síðustu árum hafa svíar reynt að leggja undir sig
menningu norðurlanda og gert norðurlönd að menningarnýlendu
sinni, líkt og frönsk menning hefur verið fram á vora tíma ríkjandi
meðal latneskra þjóða.
Hver kynstofn hefur sitt sérstaka viðhorf til náttúrunnar. Japanir
hefja náttúruna í æðra veldi. Þegar þeir gera hana að sínu húsdýri hefta
þeir hana í görðum og kappkosta að draga lit og sál grasa og jurta fram í
dagsljósið. I breskum görðum fær náttúran að njóta sín að mestu villt
og ósnortin, en maðurinn hefur umsjón með henni og hvert gróðurinn
stefnir. Rússneskir garðar eru það eitt að stólpar eru reknir í jörð, þar
sem einhverjum dettur slíkt framtak í hug og segir ákveðinn: „Þetta er
garður.“ Islenskur garður hefur löngum verið hvað með öðru, eins og
hugsun okkar: kartöflur í þremur beðum, rófur í tveimur, radísur,
gulrætur og grænmeti í hálfu beði. I hinum helmingi garðsins vaxa
kornblóm, næturfjólur og prestakragar.
Latneskar þjóðir eiga tvær ákveðnar og fastmótaðar tegundir af
görðum: ítalskan garð og franskan garð. I gerð og skipulagi latneskra
garða má greina viðhorf þjóðanna til lífsins, frelsisins og fegurðarinnar,
enda njóta menn lífs, frelsis og fegurðar í ræktuðum skrautreitum.
Ég held að latneskur andi sé öðru fremur formleit, en að hinn
germanski sé leit að innihaldi og merkingu formsins. Ég held að
latneskt fólk kappkosti öðrum fremur að færa hugsun sína í stílfærðan
búning. Það meinar henni að leika taumlaust lausum hala í framrás
tilfinninganna. Framreiðsla hins andlega fæðis, hvernig hugsunin er
421