Tímarit Máls og menningar - 01.09.1982, Page 57

Latneskur andi
og leyndardómsfullar sem nóttin, en óskhyggjan gerir þær þó stundum
trylltar. Hvernig í ósköpunum geta þá suðrænar konur verið lauslátar í
hugarheimi norrænna þjóða?
Kannski stafar hugarfestan hjá suðrænum þjóðum af því að á hlýjum
jarðsvæðum er staðviðrasamara en á norðurslóðum, náttúran klæðist
hvorki vetrar- né sumarskrúða heldur fækkar hún örlítið fötum eftir
árstímum. Fólk getur því hugsað og stundað mannfagnaði undir berum
himni án þess að ræða einvörðungu um veðrið. Hver sem er getur
hugsað að vild bæði innan og utan húss allt árið, nema kannski meðan
sumarhitinn er mestur. En þá hugsar fólk eða hittist gjarna úti í
görðum, í forsælunni.
Neró keisari var líklega fyrstur latneskra höfðingja sem skipulagði
garða til að veita líkama og sál mannsins unað. Garðar Nerós virðast
hafa verið svipaðir þeim görðum sem nú eru nefndir enskir garðar.
Náttúran var ekki beitt valdi. Um þessar mundir var hinn arabíski
garður farinn að hafa örlítil áhrif á vesturlönd. Eins og flestir vita er
hinn arabíski garður oft ofinn í teppi, en sjálfur er hann eftirlíking af
hugmyndum araba um það hvernig paradís er. Vatnið í garðinum sem
skiptir höfuðmáli syngur og ómar meðal runnanna á sama hátt og
herskarar sálnanna syngja á himnum. Vegna austrænna áhrifa lét Neró
smíða vatnsorgel og jók keisarinn með vél þessari óm vatnsins. En með
því að austrænar þjóðir geta ekki sífellt dvalið í vininni í eyðimörkinni,
þá vefa þær mynstur garða sinna í teppi og sitja eyðimerkurbúar þá á
sandauðninni í teppalögðum tjöldum í líkingu við fegurstu paradís.
Vefnaðurinn er guðlegs eðlis.
Eftir árið 70 fór Vespesíanus keisari að skipuleggja garða eða náttúru
við hæfi menntaðs fólks og valdamanna. Onnur náttúra, hin ósnortna,
var fyrir almenning og lýðinn. A miðöldum hræddust menn hina
ósnortnu náttúru sem helvítisverk. Hún leiddi huga mannsins frá
guðshugsun. Petrarca segir svo iðrandi að hann hafi dirfst að klífa fjall
ásamt bróður sínum, þegar hann var 32 ára, árið 1335, en hann ákvað að
láta anda skáldskaparins aldrei framar leiða sig í slíkar forvitnisgöngur,
þegar hann las í Játningum Ágústínusar kirkjuföður fordæmingu á
slíku flani út í náttúruna. Agústínus segir svo: „Menn ana áfram til að
dást ofan af fjallstoppum að jörðinni, öldum sjávar og hinum breiðu
árósum, hafstraumum og byltingum himinhnattanna, en glata sál sinni.“
Þannig voru jörðin og náttúran fordæmdar á kostnað andans. Kristn-
um manni bar að horfa inn í sinn sálarreit og rækta sinn garð.
423