Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1982, Side 102

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1982, Side 102
Tímarit Máls og menningar sjónarmið þessa hóps er afturhaldssamt í sjálfu sér; það er engin furða þótt áhrif hans yrðu aldrei í þágu byltingarinnar. Þessi óheillavænlega afstaða dregur hins vegar dilk á eftir sér. Hennar sáust merki þegar Wissen und Verándern! („Að vita og breyta!“) eftir Döblin kom út fyrir þremur árum. Þetta rit var skrifað sem svar til ungs manns — Döblin nefnir hann Hocke — sem sneri sér til rithöfundarins fræga og spurði hann „hvað bæri að gera?“. Döblin leggur til að hann gangi til liðs við sósíalismann, en setur viss vafasöm skilyrði. Sósíalismi er samkvæmt Döblin: „frelsi, óþvinguð samskipti fólks, afnám allrar kúgun- ar, andóf gegn óréttlæti og kúgun, mannúð, umburðarlyndi, friðarvilji“. Hvernig svosem þetta fær nú staðist: a. m. k. notar hann þennan sósíalisma til að koma höggi á kenningu og starf róttækrar verkalýðshreyfingar. „Aldrei verður neitt úr neinum hlut,“ segir Döblin, „sem ekki er þegar fólgið í honum, það kann að vera hægt að leysa egghvassa stéttabaráttuna af hólmi með réttlæti, en aldrei með sósíalisma." „Þér, kæri herra,“ þannig byrjar Döblin ráðleggingar þær sem hann gefur Hocke af þessum ástæðum og öðrum, „getið ekki sýnt stuðning yðar við baráttuna í verki með því að slást í lið með framverði verkalýðsins. Þér verðið að láta yður nægja ákafan og tilfinningalegan stuðning, því yður er fullkunnugt um að óhemju mikilvæg varðstöð verður ómönnuð ef þér gerið meira. . . . : einstakl- ingsfrelsi, sjálfsprottin samstaða og mannleg samskipti frumkommúnism- ans . . . Þetta, kæri herra, er sú staða sem yður fellur í skaut.“ Hér sjáum við það svart á hvítu hvert hugmyndin um „andans mann“ leiðir, — þann sem skilgreindur er samkvæmt skoðunum, afstöðu eða tilhneigingum sínum, en ekki samkvæmt stöðu sinni í framleiðsluferlinu. Hann á, samkvæmt Döb- lin, að taka sér stöðu við hliðina á verkalýðnum. En hvers konar staða er það eiginlega? Vonlaus staða. Og þá komum við aftur að tilgátunni sem við settum fram áður: Staða menntamannsins í stéttabaráttunni ákvarðast og, það sem meira er, er valin með tilliti til stöðu hans í framleiðsluferlinu. Brecht notaði hugtakið „endurskipulagning" (Umfunktionierung) um hvernig framleiðsluform og framleiðslutæki breytast í höndum framsækins menntafólks, þ. e. a. s. þess sem áhuga hefur á að leysa framleiðslutækin úr viðjum auðmagnsins og þar með að beita þeim í þágu stéttabaráttunnar. Hann var fyrstur til að gera þessa víðtæku kröfu til menntamanna: Nýtið ykkur ekki framleiðslutækin án þess að breyta þeim um leið eftir því sem mögulegt er, í anda sósíalismans. „ „Tilraunimar““ eru gefnar út,“ segir höfundurinn í formála samnefndrar ritraðar, „á sama tíma og farið er að miða sumar afurðir fremur við það að nota ákveðnar stofnanir (og um- breyta þeim) en að tjá með þeim reynslu einstaklings (sem er eðli lista- verka).“ Það er ekki verið að fiska eftir andlegri endurnýjun, eins og fasist- 468
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.