Tímarit Máls og menningar - 01.11.1982, Page 111

síðan kallaður „Hertogadæmin Slesvík-
Holstein og sjálfstæðisbarátta Is-
lendinga". Þar er saga hertogadæmanna
rakin áfram fram undir það að Danir
missa þau 1864, en þeim meginatburð-
um engin skil gerð. Ef til vill skýrist
þetta efnisval að einhverju leyti af því að
þessar greinar áttu ekki að standa sjálfar
heldur að vera inngangur að greinasafni
um þessi efni meðal annars. En ég hef
samt grun um að við sjáum þarna merki
um úthaldsleysi hjá höfundi.
Allir sem þekkja eitthvað til Sverris
Kristjánssonar vita að hann var sósíal-
isti. Þeir sem ekki vita það fyrir geta
ekki lesið það út úr þessari bók. Ekki
sést votta fyrir sérkennilegri marxískri
hugtakanotkun; þannig notar Sverrir
orðið stétt á hinn ónákvæma hátt dag-
legs máls (t. d. bls. 58 — 59). Hann gerir
blygðunarlaust ráð fyrir að stórmenni
leiki aðalhlutverk sögunnar (bls. 55):
Því að Skúli Magnússon er höfundur
hinnar íslensku höfuðborgar, iðnað-
arstofnanir hans teygðu til sín hina
fyrstu Reykvíkinga, vefarar hans og
ullarverkamenn urðu forfeður
margra reykvískra góðborgara.
Eða (bls. 69): „í því efni. . . varð
Baldvin Einarsson það bjarg, er íslensk
sjálfstæðisbarátta byggði kirkju sína á.“
Loks má benda á að Sverrir tekur hik-
laust undir þau orð Jóns Sigurðssonar að
saga Islands hafi eittsinn gerst að mestu
úti í Kaupmannahöfn (bls. 122). Fyrir
honum er saga pólitískar ákvarðanir og
fátt annað. Hversdagsleg iðja alþýðu
telst ekki til sögunnar, konur koma þar
ekki fyrir.
Sverrir er þannig býsna dæmigerður
borgaralegur stjórnmálasögufræðingur,
og honum lætur áberandi best að túlka
Umsagnir um bœkur
hugmyndir hagsýnna frjálshyggjumanna
sem voru málsvarar borgarastéttar 19.
aldar. Róttækari gerð þjóðernishyggju
er honum miklu fjarlægari. Hann á
þannig ómögulegt með að fyrirgefa
Fjölnismönnum að vilja endurreisa al-
þingi á Þingvöllum og sníða það að ein-
hverju leyti eftir alþingi hinu forna. „Al-
þingisgrein Tómasar Sæmundssonar er
skrifuð af svo miklum rómantískum
barnaskap, að hún er höfundinum í
rauninni með öllu ósamboðin . . .“ segir
hann (bls. 74). Og annars staðar hefur
hann þau orð um sömu grein að þar „nái
alþingisrómantík Fjölnis hámarki og fari
yfir hið stutta bil, sem er á milli hins
háleita og hlægilega." (Bls. 114). Hins
vegar þvær hann blettinn af Brynjólfi
Péturssyni (bls. 79):
Þótt Brynjólfur Pétursson beri að
lokum fram kröfu um, að alþingi
verði háð á Þingvöllum, þá er þó
ljóst af allri greininni og gerð hennar,
að sú krafa er aðeins til málamynda,
eins konar tollur, er hann verður að
greiða hinum gömlu erfðum Fjölnis.
Túlkun Brynjólfs á alþingismálinu
var öll mörkuð pólitísku raunsæi og
menntuðu frjálslyndi eins og það
gerðist best á Norðurlöndum á þess-
um árum. I þessu efni var Brynjólfur
Pétursson jafngildur fulltrúi ís-
lenskra landsréttinda Jóni Sigurðs-
syni.
Nú hefði Sverrir Kristjánsson sjálfsagt
vitað, hefði hann verið minntur á það,
að þjóðernishyggja Fjölnismanna og
krafa þeirra um alþingi á Þingvöllum var
studd heimspekikenningu sem margir
trúðu heils hugar á um þeirra daga.
Kenningin er að jafnaði rakin til Johanns
Gottfried Herder og segir að hver þjóð
605