Tímarit Máls og menningar - 01.11.1982, Page 113

öldungis óframkvæmanlegur í svo
stuttu spjalli.
Æðibunugangurinn
Alltaf sami æðibunugangurinn á veru-
leikanum og kynslóðirnar hafa varla
undan að bregðast við eins og þeim
einum er lagið, allar eru þær jafneinstak-
ar og ómissandi. Engin þeirra kemst
hjá því að endurmeta það sem fyrir er
og finna leiðir til að túlka veruleikann
út frá sínum sérstöku forsendum. Þetta
á vitanlega ekki síst við um skáldskap
og listir. Kynslóðin sem byrjaði að fæð-
ast um og eftir miðjan sjötta áratug aldar-
innar hefur ekki látið sitt eftir liggja.
Gúanórokkið var t. d. undan hennar
rifjum runnið, skelfdi marga og skar í
brag- og atómeyru. Seinna komu „tapp-
ar tíkarrassar" og „sjálfsfróanir" og gú-
anómenn voru ekki lengur töff. Vita-
skuld eru þetta grófar einfaldanir. Hvað
um það. Einar Már er ljóðskáld þessarar
sömu kynslóðar. Hvorki hið fyrsta né
eina en e. t. v. það háværasta og það
þeirra sem af einna mestri dirfsku og
markvísi hefur reynt að lýsa veruleik
kynslóðar sinnar, skilja hana sjálfa og
skilgreina. Þess vegna Ies hún ljóð Ein-
ars ekki síður en Bubba sem þó hefur
tónlistina að bakhjarli — jafnvel þótt
„diskótekin hafi gleypt" ljóðið eins og
Einar kemst sjálfur að orði í síðustu bók
sinni. Ljóð Einars hafa líka freistað
tónlistarmanna sem hafa samið lög við
þau. Það er meira en margur getur stát-
að sig af og segir sína sögu. Þess má geta
að úrval ljóða Einars Más hefur verið
gefið út á dönsku undir nafninu „Frank-
ensteins kup“.
Niður með . . .
Einn sterkasti þáttur ljóða Einars Más,
jafnvel sjálfur kjarni margra þeirra og
Umsagnir um bakur
kannski einn hvatinn að tilurð þeirra er
uppgjörið. Það er víðtækt uppgjör sem
lætur fá ljóðanna ósnortin, vígdjarft og
einarðlegt og loks kröfuhart, skáldinu
sjálfu og þeim lesendum sem finnst ljóð-
in eiga til sín erindi. Af þessu leiðir
náttúrlega að Einar er ákaflega gagn-
rýnið ljóðskáld, kemur víða við og
heggur á báða bóga. Lesendur verða að
reyna að skoða gagnrýni Einars í heild
sinni, ekki einblína á eitt eða fá ljóð
einangruð. A þann hátt ættu menn að
geta forðast þann freistandi og billega
misskilning að í ljóðum Einars sé fátt að
finna annað en niðurrif og stór nei. I
upphafi er rétt að taka fram að gagnrýni
Einars og uppgjör taka bæði til efnis og
forms og er það í fullu samræmi við þá
úttekt á íslensku mannlífi í nútímanum
sem hann leitast við að gera og raunar
nauðsynlegt ef vel á að takast, svo sam-
anslungið sem þetta tvennt er. Að
hvoru tveggja verður nánar vikið í þess-
um pistli.
Ljóðskáldið Einar Már hrærist í sam-
tímanum en lítur gjarnan nokkur ár til
baka til glöggvunar þegar honum þykir
þurfa. Hann yrkir um íslenskt nú-
tímaþjóðfélag með skírskotunum út um
heiminn svo sem eins og til að tengja
íslenskar aðstæður erlendum, sjá
hlutina í víðara samhengi en ella og gefa
betri mynd af raunveruleikanum.
Beinar skírskotanir til atburða eru þó
ekki margar. Nefna má:
einsog sprengjur að falla yfir hanoi
sem var lítill staður í heilanum,
gagnauga forsetans blóðugt
(Sendisveinninn, 23)
Oftar er um að ræða vel kunnugt
andrúmsloft eða ákveðnar aðstæður, ís-
lenskar, erlendar eða hvort tveggja í
senn:
607