Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1984, Síða 23

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1984, Síða 23
Staðleysur, góðar og illar banda, holgóma vígorða og þá margvíslegu nauðgun sannleikans sem hann sér allt í kringum sig í blöðum og umræðu í eigin landi. Þetta rekur hann ítarlega í greininni „Politics and the English Language“ frá 1946. Nýtal, newspeak, á borð við það að „stríð er friður" er reyndar eitt af því, sem menn á árinu 1984 hafa mikla reynslu af og bætist við hana á degi hverjum. Orwell hefur líka skrifað eftirminnilega um þann öfluga skemmtanaiðnað, sem er til þess fallinn að „deyfa vitund og forvitni“ mannsins eins og segir í grein frá 1946 um skemmtistaði (Pleasure Spots), en einum slíkum lýsir hann á þessa leið:20) 1. Maður er aldrei einn. 2. Maður gerir aldrei neitt sjálfur. 3. Maður sér aldrei villtan gróður eða náttúru af neinu tagi. 4. Ljós og hiti eru undir stjórn. 5. Maður losnar aldrei við músík. Þannig mætti lengi halda áfram að rekja það hve mörgum rótum hrollvekjan í „1984“ stendur í samtíma Orwells. Lýsing skáldsögunnar á fátækrahverfunum þar sem öreigarnir draga fram aumlegt líf sitt er ekki framtíðarsýn. Hún er sprottin beint af reynslu Orwells sjálfs, sem á kreppuárunum kaus að „gerast innfæddur í eigin landi“, reyndi sjálfur að lifa eins og útigangsfólk og safnaði heimildum um hvunndagsleika atvinnu- leysisbæjanna. Reynsla hans af stéttaskiptingu í eigin landi, af nýlendustjórn í Burma þar sem hann starfaði ungur maður, sannfærði hann um að hann þyrfti „ekki aðeins að losna við heimsveldisstefnu heldur og yfirráð manns yfir manni í hvaða mynd sem væri. Ég vildi fara í kaf, stíga niður til hinna kúguðu, vera einn af þeim og taka málstað þeirra gegn harðstjórum. Og vegna þess að ég varð að hugsa allt í einrúmi gekk ég firnalangt í hatri mínu á kúgun“.21) Þessi ummæli í bókinni „The Road to Wigan Pier“ (1936) segja sitt um tilgang þess höfundar sem lauk við „1984“ rétt áður en hann lést árið 1950. V Sósíalistum ber engin skylda til að trúa því að mannlegt félag geti í raun orðið fullkomið, heldur aðeins að það sé hægt að gera það miklu betra en það er. George Orwell. Staðleysuskáldsögur, hvort sem þær eru skrifaðar í von um betri framtíð eða ótta við morgundaginn, hafa ekki reynst mikil bókmenntaafrek. Það mætti kannski nægja sem skýring, að fremstu höfundar hvers tíma hafa meira treyst á það sem er til efniviðar en það sem gæti orðið. Hitt kann líka að vera að í sjálfri bókmenntategundinni séu vissir erfiðleikar fólgnir fyrir rithöfund. Það er til dæmis augljóst, að í jákvæðu útópíunni, þar sem búið 253
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.