Tímarit Máls og menningar - 01.06.1997, Page 52

PHILIPPE SOLLERS
óbrigðul stundvísi, hvernig hann hló án þess að hlæja, muldraði, teiknaði
skýringarmyndir, leitaði lausnar á jöfnu, hvernig hann fylgdist jafnharðan
með hinum mannlega látbragðsleik (sem er bölvun, en hefur líka til að bera
þokka, líkt og í leikbrúðum Kleists). )VAð vera orðvar er hugarástand og
líkamsástand, það snertir ekki einvörðungu málið heldur manninn allan.
Allt fas Becketts bar vott um þögla upphrópun, alltaf uppréttur, foldgnár,
svífandi."
Stundum er sagt um tiltekna persónu (og þá gjarnan til hnjóðs): „Þetta er
leikhúsmaður“. Beckett lagði sig töluvert fram við að sprengja leikhússvind-
ilinn, birtist þá sem útrýmingarengill tilgerðar og þembu sjónarspilsins. Enn
áhrifameiri af því hann tók sér ekki dómaravald. Eitt sinn sagði hann við
þýskan þýðanda sinn: „Maður veit aldrei nógu mikið, þó ekki til að dæma.“
Þessi afstaða kemur fram í eftirfarandi frásögn: hann er heima hjá sér að
vinna með vini, skyndilega stendur hann á fætur til að gera vart við sig hjá
glugganum, svarar þannig fanga sem sendir frá sér skilaboð með spegli.
Fælnin við að dæma helst reyndar í hendur við hæfileikann til að gleyma,
„óviðráðanlegan, óhaminn", og beinist líka að manni sjálfum. Það má gera
sér í hugarlund undrun ungs viðmælanda þegar óumdeildur höfundur Hins
ósegjatilega (og annarra bóka sem í fyrstunni var hafnað af öllum útgefend-
um) segir um sjálfan sig: „Þetta er orðið mér algerlega óviðkomandi, ég þekki
ekki þennan höfund.“ Þér eruð þó Samúel Beckett? Öðru nær. Ég er ekki
einföldunin sem þér haldið að ég sé.“
Bernold sem hefur hlýtt á bækur Becketts með eyra tónlistarmannsins,
kemur æ ofan í æ að þessari samsömun líkama og máls, en það leiðir aftur
að spurningunni (risavaxinni hjá höfundi hins frábæra Ekki ég) um Hold-
tekninguna. Holdtekningin ógerlega? Ógnvaldur og viðmiðun? Hjá lélegum
höfundi (eða miðlungs), finnur maður þegar í stað fyrir fjarlægðinni á milli
þess sem hann skrifar og þess sem hann er. En Beckett er lifandi komin þetta
„ófrávíkjanlega ópersónulega ákall“, „eitthvað sem vinnur án afláts, ósýnilegt
og græðandi“ og er að verki í textum hans eða leikritum. Öfugt við hina
stirðbusalegu viðteknu skoðun („hið fáránlega“, „örvæntingin", osfrv), er
um að ræða yfirburða léttleika, stöðuga orku móthverfanna. Enginn er fjær
því að láta hugfallast, fallast hendur, sökkva í þunglyndi, missa móðinn. Hin
„engilslega“ höfnun á hvers konar yfirráðum einkennist af ósveigjanlegu
andófi gegn hinum tilbúna trúverðugleika. „Tala má um skýrleika í anda
Becketts, lifandi og léttleikandi“, skrifar Bernold, vel vitandi að það er þar
sem misskilningurinn liggur og mun fara í vöxt (því til sönnunar er vísvit-
andi rangtúlkun í svo mörgum uppfærslum á verkum hans). Beckett er fyrst
og fremst sérfræðingur í hljómburðu Engill útrýmingarinnar í augum þeirra
50
TMM 1997:2