Tímarit Máls og menningar - 01.09.1999, Síða 18

SIGRÚN SIGURÐARDÓTTIR
orðræðan hefur á hugsun manns og losna þannig undan ákveðnu valdi.
Frelsið verður þó aldrei algjört því að það „tæki“ sem við notum til að losna
undan orðræðunni er orðræðan sjálf.6 Þetta „vandamál“ þurfa allir fræði-
menn er byggja leit að sannleika inn í ff æðigreinar sínar að fást við. Þeir leita
allra leiða til að sjá í gegnum orðræðuna og finna þannig sannleika sem
stendur utan orðræðunnar sjálfrar. Með því að afhjúpa orðræðu nútímans
eru þeir jafnframt að afhjúpa þá menningu sem einkennist af póstmódern-
isma, en um leið eru þeir að bregðast við því ástandi sem kallað er póst-
módernismi og mega því með réttu kallast póstmódernistar. Hlutverk þeirra
er ekki ósvipað því sem Cervantes tók að sér fyrir meira en þrjú hundruð
árum þegar hann reyndi að koma mönnum í skilning um þá tilvistarblindu
sem þeir væru slegnir. í þessum hópi póstmódernista eru afbyggjendur á
borð við Héléne Cixous og Jacques Derrida en jafhframt einsöguffæðingar
sem byggja aðferðaffæði sína á þeirri von að unnt sé að varpa ljósi á fortíðar-
veruleikann með því að læra á ólík orðræðukerfi.7
Átök ólíkra orðrœðuhefða
Einsagan snýst um að greina orðræðukerfi í samfélögum fortíðarinnar og
sýna fram á hvernig ólík orðræðukerfi geta lifað góðu lífi innan sama sam-
félags og hvernig og að hve miklu leyti þau móta hegðun og hugsun
einstaklingsins.8 Kjarni þeirrar aðferðafræði sem einsagan byggir á er sú
hugmynd að einstaklingurinn geti ekki skilið sjálfan sig nema út frá stærri
heild; við mótun sjálfsmyndar sinnar tengi einstaklingurinn sig við ákveðna
hópa í samfélaginu og skilgreini stöðu sína innan þessara hópa. Þar sem ein-
staklingurinn getur ekki skilgreint sjálfan sig nema innan orðræðunnar
hlýtur sjálfsmynd hans og þar með tjáning að bera orðræðunni vitni. Tján-
ing einstaklingsins á eigin upplifunum varpar ætíð ljósi á orðræðukerfi og
menningu ákveðins samfélags. Ef til vill kemur persónuleiki einstaklingsins
helst fram í því hvernig hann tvinnar saman ólíkar orðræður og myndar sér
sjálfsmynd út frá þeim skilningi sem hann leggur í þann samtvinning. Því
held ég því fram að frelsi einstaklingsins felist í vitund hans sjálfs; það er að
segja í meðvitund um eigið óffelsi. Lífi sínu hagar einstaklingurinn út frá því
hvernig hann skilgreinir stöðu sína, möguleika og takmarkanir í samfélag-
inu.
Verk Carlo Ginzburgs, Osturinn og ormarnir: Heimsmynd 16. aldar mal-
ara (II formaggio e i vermi: II cosmo di un mugnaio del’500), kom út á Ítalíu
árið 1976.9 Þar sem aðferðafræði einsögunnar verður aldrei að fullu skil-
greind verða aldrei færð óyggjandi rök fýrir því að umrætt rit sé fyrsta ein-
sögurannsóknin. Það er þó mat margra að svo sé.10 Að minnsta kosti er
16
www.mm.is
TMM 1999:3