Tímarit Máls og menningar - 01.09.1999, Side 22

SIGRÚN SIGURÐARDÓTTIR
Leikþáttur Davis nær aðeins yfir fjórar blaðsíður og er merktur sem „for-
máli“. Davis hefur ekki haff kjark eða næga trú á forminu til að byggja bók
sína eingöngu á þeim leikþætti sem hún leggur upp með. Ef til vill óttast hún
eða er sannfærð um að form leikþáttarins myndi draga úr „vísindalegu“ gildi
rannsóknarinnar. Það þarf þó ekki að vera; vissulega mætti hugsa sér sagn-
fræðiverk sem byggt væri upp eins og leikrit. Sagnfræðingurinn hefði ffjálsar
hendur til að spyrja persónur fortíðarinnar spurninga sem hann gæti fundið
svör við með því að vísa beint í persónulegar heimildir sem þær persónur
sem mynda viðfangsefni hans skildu eftir sig. Þess háttar framsetningarmáti
ætti ekki að draga úr „vísindalegu“ gildi verksins þar sem hægt væri að draga
fleiri persónur fortíðarinnar inn á sviðið; til dæmis fulltrúa hins opinbera
(það er fulltrúa æskilegrar hegðunar), sem og fulltrúa fræðikenninga úr nú-
tímanum.
En hvað væri unnið með þess háttar uppákomu annað en athygli og hörð
viðbrögð hefðbundinna sagnfræðinga? Með framsetningu af þessu tagi, sem
teljast mætti póstmódernísk þar sem hún tefldi fram ólíkum sjónarmiðum
án þess að krefjast yfirráða eins sjónarmiðs yfir öðru, væri auðveldara að
skilja milli túlkana sagnfræðingsins sem einkum birtast í spurningum hans
og þeirra svara sem hann finnur í heimildum fortíðarinnar og færir persón-
um á sviði verksins. Þrátt fyrir að svör sögupersónanna séu alltaf háð vali og
þar með túlkun sagnfræðingsins er gerður skýr greinarmunur á þeim
upplýsingum sem fortíðin hefur fram að færa og túlkun sagnfræðingsins á
fortíðinni.19
I hefðbundnum fræðitexta sem byggist á því að skilgreina og útskýra ein-
stök fyrirbæri án þess að draga mörk milli heimilda og túlkunar sagnfræð-
ings hefur lesandinn takmarkaða möguleika til að draga sjálfur ályktanir af
heimildunum. Þetta vilja einsögufræðingar forðast. Þeir vita að texti þeirra
er einskis virði þar til hann er lesinn og um leið túlkaður út frá forsendum
lesandans. Þess vegna leitast þeir við að draga mörk milli sinna eigin túlkana
og heimildanna. Um leið draga þeir lesandann inn í textann með því að gefa
honum færi á að taka afstöðu til þess hvort hann samþykkir einstaka þætti í
túlkun sagnfræðingsins eða kýs að túlka þær heimildir sem sagnfræðingur-
inn leiðir fram á sjónarsviðið út frá öðrum forsendum en sagnfræðingurinn.
Hlutverk sagnfræðingsins er að leiða lesandann um heimildirinar og benda á
mögulegar túlkanir urn leið og hann ítrekar að allur sá skilningur sem við
leggjum í heimildirnar séu túlkanir og því sé sá sannleikur sem hann hefur
fram að færa afstæður.
Heimspekingarnir Hayden White og Paul Ricoeur hafa fært rök fyrir því
að eina leið sagnfræðingsins til að draga fram ákveðinn sannleika í rann-
20
www.mm.is
TMM 1999:3