Tímarit Máls og menningar - 01.09.1999, Page 39

KYNLEGIR KVISTIR
liked other people, was it marriage? And finally, if one still wished,
more than anything in the whole world, to write poetry, was it marri-
age? She had her doubts.4
Allt frá upphafi textans hefur Orlando verið að reyna að skrifa og fylgir ljóðið
„The Oak Tree“ honum/henni hvert sem hann/hún fer þar til hún fær það
loks útgefið undir lok textans. Þegar þar er komið sögu er Orlando kona um
þrítugt sem hefur fengið dómsúrskurð um tilveru sína og kyn, en fær aðeins
að halda landareign sinni í nafni sonarins sem hún hefur eignast.5 Sögumað-
ur segir skilið við hana á miðnættiþann 11. október árið 1928 við eikartréð á
landareign hennar þar sem hún tekur á móti elskhuga sínum og eiginmanni
af himni eftir að hafa vísað „dáinni drottningu“ (205) inn í hús föður síns.
Þarna er vísað til upphafs sögunnar þar sem Elísabet drottning stígur inn í
hús föður Orlando og innsiglar eignarrétt hans á því eftir að hafa hrifist af
hinum unga Orlando (15). Sagan hefur farið í hring og Orlando stendur að
vissu leyti í sömu sporum og í upphafi, húsið er enn hús föður hennar, en
jafnframt er það draugahús sem er byggt á blekkingu: „Of wall or substance
there was none. AIl was phantom.“ (205) Orlando virðist að einhverju leyti
skilja sig frá þessari föðurarfleifð sinni en tekur þess í stað á móti ást-
manni/eiginmanni sínum og kynin sameinast þannig í lokin á táknrænan en
upphafmn hátt þar sem villtur fugl hefur sig til flugs yfir höfðum þeirra.
Orlando er, eins og áður sagði, sögulegt verk þar sem rammi textans er
Bretland eða breska heimsveldið allt frá tímum Elísabetar drottningar (16.
öld) fram til ritunartíma verksins (1928). Verkið er einnig pólitískt þar sem
fjallað er um tengsl sjálfsveru, kyngervis og tíma og sérstök áhersla lögð á
stöðu kvenna og möguleika þeirra til að skrifa, ekki síst hvað þær megi skrifa
um og hvernig. Sagan er sögð af ævisöguritara Orlando sem gefur ekki upp
kyn sitt, eða er öllu heldur, eins og hann segir sjálfur, kynlaus eins og allir ævi-
sagnaritarar og sagnfræðingar (137). Woolf leikur sér mikið með stöðu þessa
skrásetjara og hlutleysi hans sem hún sýnir fram á að er aðeins blekking og
felst afbygging textans ekki síst í þessum leik. Sögumaður leggur áherslu á að
hann taki ekki afstöðu heldur haldi sig aðeins við staðreyndir og segi frá hlut-
unum eins og þeir séu, en textinn gengur að verulegu leyti út á það að sýna að
hlutirnir (og manneskjurnar) séu ekki endilega það sem þeir sýnast vera, allt
sé breytingum undirorpið og veruleikinn sé háður sjónarhorni og túlkun
þess sem horfir. Skrásetjarinn getur aldrei náð utan um allan veruleikann,
hann velur því úr og skeytir saman í samræmi við sjónarhorn sitt og það
form sem hann velur sér hverju sinni. í þessu tilfelli er það form hinnar hefð-
bundnu ævisögu og reynir sögumaður að fella texta sinn að þessari hefð en
mistekst það hins vegar gersamlega. Strax í upphafi verks lýsir hann hlutverki
TMM 1999:3
www.mm.is
37