Tímarit Máls og menningar - 01.09.1999, Síða 92

TRYGGVI MÁR GUNNARSSON
Hann sá í þessari sýningu einhver sérkenni sviðsins og leikhússins sem komu
róti á huga hans og taldi þess vegna nauðsynlegt að færa það yfir á vestræna leik-
húshefð til að skapa merkingu í hinu sjónræna og auka þannig vægi þess.
Hugmyndir Artauds kölluðu einnig á öðruvísi leikhúsbyggingar til þess
að allar þessar nýjungar næðu tilætluðum áhrifum. Hann vildi setja áhorf-
endur í miðjan salinn og láta sýningarnar fara fram á pöllum allt í kring.
Þannig taldi hann auðveldast að koma áhorfendum á óvart og með því að
láta þeim bregða yrði hægt að koma á líkamlegri skynjun sem gæti tengt þá
við lífið. Af öllu þessu má ráða að í Grimmdarleikhúsinu er um að ræða
sýningu sem er marglaga í skynjun áhorfandans:
Hún notar augljóslega hreyfmgar, hljóma, takt, en einungis upp að
því marki að þetta vinni allt saman að því að skapa þá tjáningu sem
allt snýst um án þess að uppheíja einhverja eina listtegund.21
Fyrir Artaud var mikilvægt að tengja áhorfandann við líkama sinn og hann
átti að upplifa tilfinningarnar, lífið á líkamlegan hátt. Verk Artauds sjálfs
endurspegla þessar kenningar að miklu leyti. Les Cencis inniheldur nokkuð
heildstæð samtöl sem eru skiljanleg af því einu að lesa þau. En fullum áhrif-
um textans tel ég þó að verði ekki náð nema með því að sjá leiklýsingarnar fá
á sig mynd á sviði. Taktur sýningarinnar skiptir t.d. miklu máli í sýningunni
og skiptast þá á hraðar og hægar senur eins og sjá má í þriðja atriði fyrsta
þáttar þar sem segir í leiklýsingu: „Uppnámið hættir skyndilega. Alger þögn.
Allir standa grafkyrrir."22 Og örstuttu seinna verður aftur mikið uppnám og:
Óreiða. GESTIR færa sig allir aftar. Þeir flýta sér um allt, örvæntingar-
fullir, halda áff am eins og þeir séu í orrustu, en skelfilegri orrustu. Þeir
eru um það bil að fara að ráðast á draug, hendurnar upp reiddar eins
og þeir haldi á spjótum eða skjöldum.23
Þó svo að verkið fjalli um ást og afbrýði og flétta þess komi ekki sérlega á
óvart eru það leiklýsingar eins og þessi sem gera verkið öðruvísi og sýna um
leið hvaða leiðir Artaud vildi fara. Önnur verk eins og Blóðslettan24 og
Heimspekingagrjótið eru enn grófari og vektu sennilega enn meiri áhrif en
Les Cencis. Leiklýsing úr Blóðslettunni hljóðar t.d. svona:
Þögn: Hávaði sem virðist koma frá risastóru hjóli sem snýst og blæs
vindhviðum. Hvirfilbylur kemur upp á milli þeirra. Á því augnabliki
skella tvær stjörnur saman og röð kjötmikilla útlima falla niður. Síðan
falla fætur, hendur, höfðuleður, grímur, súlur, súlnagöng, bænahús og
flöskur hægar og hægar eins og í tómarúmi, síðan þrír sporðdrekar,
90
ww w. m m. is
TMM 1999:3