Skáldskaparmál - 01.01.1990, Blaðsíða 95

Konungsmenn í kreppu og vinátta í Egils sögu
93
konungs hefur Arinbjörn látið sína afstöðu skýrt í ljós, þó að kóngur viti ekkert
af því í þetta sinn: Þórir fór á fund konungs, „en Arinbjörn var heima ... og
sagði að eitt skyldi yfir þá ganga alla“ (bls. 422).
Þegar Egill bíður skipbrot í Jórvík mörgum árum síðar eru aðstæður hans
erfiðari. Eftir hinar fyrstu sættir hefur Borgarfjölskyldan mátt standa í stór-
ræðum við konungsfjölskyldu. Gunnhildur hefur reynt að láta ráða þá bræður
Þórólf og Egil af dögum. Eiríkur hefur sett sig upp á móti lögmætum erfða-
kröfum Egils og látið drepa nokkra menn fyrir honum. Egill hefur reynt að
drepa bróður Gunnhildar og drepið son þeirra Eiríks og reist þeim hjónum
níðstöng. Við þessar aðstæður kemur Egill skipreika til Jórvíkur og getur á
ekkert treyst nema vináttu þess manns sem fyrrum hafði sagt að eitt skyldi yfir
þá ganga. Staðfesta Arinbjarnar vekur aðdáun. En það er athyglisvert að hann
heldur fullri tryggð sinni við Eirík blóðöx og það átti fyrir honum að liggja að
falla við hlið sonar Eiríks. Hann er konungsmaður eins og þeir gerast bestir.
Slíkum mönnum leyfist að standa uppi í hárinu á konungi sínum þegar svo ber
undir, eiga jafnvel hróður sinn því að þakka, sbr. frásagnir Heimskringlu af
Sighvati Þórðarsyni sem lauslega verður vikið að hér á eftir.
Egils saga lýsir vináttu andspænis tryggð við konung. Einna skýrasta merkið
um áhersluna á þessu atriði er það að sviðsetningin er næstum hin sama þegar
Skallagrímur fer glæfraförina á fund Haralds konungs í Voss og Egill til Jór-
víkur. Báðir spyrja þeir frétta utan garðs. Báðir láta kalla á mann konungs og
vin sinn. I báðum tilvikum viðhefur sendimaður orð um útlit komumanna og
líkir þeim við tröll. Á báðum stöðum er talað um 12 menn. Á báðum stöðum
heldur konungsmaður uppi málstað vinarins með mörgum fögrum orðum
frammi fyrir konungi. Og á báðum stöðum hættir konungsmaður lífi sínu.
Margt hafa menn sagt um orsakir Jórvíkurfarar Egils og bent á ýmislegt sem
óvissu veldur, t.d. óljósa varðveislu í handritum og ósamræmi milli 1. vísu
Höfuðlausnar og sögutexta. Freistandi er sú kenning Jóns Helgasonar - þó ekki
verði tekið undir hana hér - að höfundur sögunnar hafi að vísu þekkt Höfuð-
lausn en ekki haft hana í sögu sinni (Höfuðlausnarhjal, bls. 175). En hvað sem
því líður er augljóst að ætlun höfundar er að skýra svo frá öllum aðdraganda
Jórvíkurþáttarins að hlutur Arinbjarnar og vináttu hans við Egil verði sem
mestur.
Víkjum nú að Snorra Sturlusyni og hugmyndum hans um vináttu og
konungstryggð. Ungur fær hann pata af ljóma konungshirða og sóttist líkt og
Þórólfur Kveldúlfsson eftir hlutdeild í því lífi sem þar þróaðist. Um hið vaxandi
konungsvald og hirðlíf á dögum Hákonar og Skúla virðist hafa leikið svipaður
ljómi og lýst er í sögum um Harald hárfagra. Auk þess að styrkja konungsvald
í landinu nutu þeir Skúli og Hákon þess að innleiða göfuga hirðsiði í anda
riddaraskapar Vestur-Evrópu, þar sem riddarasögur voru vinsælt skemmtiefni
og mótandi um smekk og framkomu. Ekki er fráleitt að ímynda sér að okkar
maður hafi látið heillast af þessum fersku vindum, kannski blindast af ljóm-
anum tímabundið.