Skáldskaparmál - 01.01.1990, Blaðsíða 124

122 Jón Torfason
Síðasta atriði Anderssons er hetjuverk á dauðastund og er skemmst frá því að
segja að um ekkert slíkt er að ræða í Þórðar sögu. Þar deyja menn bara og
dettur ekkert snjallt í hug til að segja eða gera í andlátinu.
Andersson tengir flest frásagnarbrögðin við risið eins og áður var að vikið6 og
á það að vísu ekki vel við Þórðar sögu. Hann tínir til mörg dæmi um notkun
þeirra í klassísku sögunum þar sem þeim er beitt til að magna spennu og lífga
frásögn þegar við á. í Þórðar sögu er þessi tækni notuð á hliðstæðan hátt og fer
höfundur hennar með þau alveg í stíl klassísku sagnanna.
Samtöl
Form samtalanna í Þórðar sögu og hvernig þeim er beitt er í góðu samræmi við
klassísku sögurnar.
Formlega eru samtölin byggð þannig að mælendur skiptast á að tala og talar
hvor venjulega tvisvar eða þrisvar. Nokkrum sinnum kemur þó fyrir að annar
mælandinn talar í beinni ræðu en hinn í óbeinni, til dæmis fær illmennið Ormur
frekar lítið að segja í beinni ræðu, en það er einmitt algengt um slíka kóna í
klassísku sögunum.
Aðalatriði og áhersluatriði eru höfð í beinni ræðu en það sem lesendum er
áður kunnugt er hermt óbeint og eru víða dæmi um það í Þórðar sögu. Til
dæmis má taka að ummæli Gamla konungs um ágæti Þórðar (2008) eru í beinni
ræðu. Þegar Ásbjörn sér Sigríði í fyrsta sinn og Skeggi varar hann við (2015)
spyr Ásbjörn í óbeinni ræðu hvaða annmarkar séu á ráðahagnum en Skeggi
svarar í beinni ræðu.7 Þessi tækni hefur sjálfsagt að einhverju leyti mótast af
viðleitni til að spara dýrmætt skinn.
Samtöl eru notuð á margvíslegan hátt. Sum samtöl eru frestandi og draga
átök á langinn en í öðrum er kringumstæðum lýst. Þá má nefna að fyrri
atburðir eru rifjaðir upp og einnig kemur til beinn eða óbeinn mannjöfnuður.
Velflest samtölin í Þórðar sögu eru liðir í frásögn og má til dæmis nefna að
þau lýsa upphafi deilna (heiftaryrði Orms 2020-21), samningum (bónorð
Ásbjarnar 2016, 2019) og aðdraganda bardaga (2026, 2042-43). Þegar Þóður
gefur Eið saxið og vinátta tekst með þeim fóstrum er því lýst með samtölum
(2014). Þannig mætti lengi telja en enginn munur er á aðferðinni í Þórðar sögu
og í klassísku Islendinga sögunum.
Það er varla unnt að merkja að orðfæri einstakra persóna sé mótað eftir
eiginleikum þeirra. Það stafar af því að persónurnar eru að miklu leyti staðlaðar
og hver annarri líkar. Þannig eru Ásbjörn, Ormur, Indriði, Össur og Sörli allir
hraustir og kappsamir og orðfæri þeirra eins og slíkum görpum sæmir. Eiður er
í hlutverki sáttasemjarans og einlægt að hvetja til friðar. Sigríður segir fátt en
Ólöf fær stöku sinnum tækifæri til að messa yfir Þórhalli bónda sínum og er þá
komin í hlutverk skassins. Þórhallur er huglitli skrumarinn og gætir þess í