Skáldskaparmál - 01.01.1990, Blaðsíða 238

236
Guðrún Ingólfsdóttir
spennu. Þorbjörn Brúnason á Veggjum yrkir vísur um konu sína skömmu fyrir
Heiðarvíg þar sem hann segir viðbrögð hennar við fyrirburðum um dauða hans
leikaraskap. Af sögunni má hins vegar ráða að henni þyki mikið um. Sennan
milli Þorbjarnar og konu hans er tragísk og magnar um leið spennu.
Hallvard Mageröy hefur í grein í afmælisriti Jakobs Benediktssonar fjallað
um hvernig dróttkvæði eru notuð til að hægja á stígandi í frásögn eða draga
ris/hápunkt á langinn og auka á spennuna. Eftir seinkun af þessu tagi segir
Mageröy að lausn verði að fást. (Mageröy 1977:587-88) Eitt af þeim dæmum
sem hann tekur um seinkun er úr Gísla sögu. Eyjólfur grái mútar Auði konu
Gísla til að segja til hans. Svo virðist sem Auður ætli að þiggja féð en þegar
minnst varir rekur hún það í nasir Eyjólfs. Á meðan Auður telur silfrið fer
Guðríður fósturdóttir þeirra Gísla á fund hans og segir honum að Auður ætli
að svíkja hann. Gísli sannfærir hana hins vegar um að svo muni ekki og kveður
vísu:
27. Segja menn, að manni
men - Hlín hafi sínum,
fjarðar elgs, um fólgið
fleyvangs hugi ranga.
En grjótöluns grátna
gólffit vitum sitja.
Hykkat hælibrekku
hrannlogs að því sanna.
(íslendinga sögur 1985-86:890)
Mageröy segir að innskotskaflinn, þ.e. bæði lausa málið og vísan, hægi á hinni
örlagaríku og hetjulegu frásögn af viðskiptum Auðar og Eyjólfs.
Á það má einnig benda að vísur geta hægt á frásögn án þess að auka á
spennu. Hávarður Isfirðingur yrkir vísur eftir hvert unnið afrek í hefndar-
kaflanum (vísur 6-8). I þessum kafla þjóna vísurnar ekki aðeins því hlutverki
að varpa ljósi á Hávarð eða hnykkja á þýðingarmiklum atriðum. Þær hægja á
hinni hröðu frásögn og gefa Hávarði og um leið okkur lesendum færi á að
staldra við áður en ný lota hefst og líta yfir farinn veg.
Níðvísur og flimtingar eru tíðum orsakir deilna og magna spennu í frá-
sögninni. Þess konar vísur eru mun fleiri varðveittar í Sturlunga sögu en
íslendinga sögum og er mismunandi hlutverk meginskýringin. í íslendinga
sögum kalla slíkar vísur yfirleitt á viðbrögð þegar í stað. I Sturlungu eru
níðvísur þó ekki síður tilfærðar til skemmtunar fremur en að þær séu í sjálfu sér
deiluefni. Þær gegna oft veigamiklu hlutverki í áróðursstríði höfðingja á
þessum tíma og krydda deilurnar fremur en að þær séu sá dropi sem fylli
mælinn. I Sturlungu eru menn ekki eins orðsjúkir né heldur leggja þeir allt í
sölurnar til að verja heiður sinn líkt og hetjur Islendinga sagna.
Vísur Gísla (9. vísa) og Þorgríms (7. vísa) í Gísla sögu Súrssonar svo og 7.
vísa Víga-Glúms eru dæmi um vísur sem orsaka áframhaldandi deilur. I öllum