Skírnir - 01.09.1988, Blaðsíða 224

430
GUNNAR SKARPHÉÐINSSON
SKÍRNIR
verksins. í þessari sögu kýs höfundur að vera alvitur og nálægur og sjá í
hugskot allra aðalpersóna sögunnar. Enn fremur verður þess stöku sinnum
vart að hann taki sér stöðu eins konar annálsritara sem horfir til liðinnar
tíðar og vitnar þá stundum til heimilda:
Sumarið heldur áfram göngu sinni um Suðurnes með mörgum
björtum dögum. Að vísu segir í opinberum plöggum að tíðin hafi
verið votviðrasöm . . . (bls. 172)
Ef til vill hefði sá kostur verið heppilegri að Valgerður hefði verið látin
segja sögu sína í fyrstu persónu en að vísu bindur það einnig hendur höf-
undarins á annan hátt. Jói Daði er önnur aðalpersóna sögunnar og hugsun-
um hans er oft lýst en stíllinn tekur ekki nægilega mikið mið af því að
drengur á fimmta ári og kona á sextugsaldri skynja og sjá heiminn ólíkum
augum. Kannski er það alvarlegasti ágalli sögunnar að höfundur hennar er
of ágengur, of nálægur og lætur lesandanum ekki nægilega mikið eftir að
geta í eyðurnar. Það er höfuðgaldur skálda að þræða bilið milli þess sem
segja má í sögu og þess sem skal ósagt látið.
Stíll sögunnar er nokkuð upphafinn og orðmargur. Þegar við á lætur
höfundi vel að bregða blæ gamansemi og kímni yfir frásögnina og myndar
það mótvægi við atburðarás sem í heild er mörkuð af dapurlegum viðburð-
um. Lesandinn hnýtur um allmörg orð og orðasambönd sem bundin eru
horfnum atvinnuháttum eða hafa ef til vill einkum tíðkast á Suðurnesjum.
Má sem dæmi nefna þessi: „að klemstrast við matinn", „að agn sé komið í
auga e-s“ og nafnorðin „vantar" og „kúðar“. Fjölmargt fleira kemur fyrir
og fer allt vel í réttu samhengi og sýnir glögglega hversu höfundur gjör-
þekkir efnivið sinn og sögusviðið. Annað atriði sem vert er að minnast á og
er þessu skylt er meðferð hans á málsháttum og þjóðtrúarefni ýmiss konar.
A vörum sögufólksins verður allur þvílíkur fróðleikur ofur eðlilegur en
bregður jafnframt skæru Ijósi á mun þess heims sem var og þess sem nú er
orðinn. En það er einmitt meginstyrkur þessarar sögu hve vel hún lýsir því
tímabili í sögu þjóðarinnar sem hún gerist á. Við lok fyrri heimsstyrjaldar-
innar standa menn eins og á þröskuldi tveggja heima. Þegar einn drengj-
anna sér í fyrsta sinn bílljós í heiðinni þá er eins og hann hafi séð „hundrað
stofulampa orðna að einum“. Þessi hvörf milli hins gamla og nýja eru mjög
vel dregin: Allt hið gamla verklag - þangskurður og skerjagæsla - and-
spænis undrum tækni- og vélaaldar. Vitaskuld er þetta þó hliðarþema í sög-
unni. Meginumfjöllunarefnið er Valgerður og ást sú sem hún á endanum
bindur við Jóa litla Daða. Það er í senn falleg saga og hrífandi og þó nokkra
smíðagalla megi finna verður ekki annað sagt en Jón Dan hafi með þessu
skáldverki reist fóstru sinni verðugan bautastein.
Gunnar Skarphéðinsson