Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2005, Blaðsíða 73

Hjalti Hugason
Á mótum dulhyggju og félagshyggju
Trúarleg stef í Sjödœgru Jóhannesar úr Kötlum
Inngangur
Fyrir skömmu birti höfundur þessarar greinar athugun á trúarlegum minn-
um í ljóðum Jóhannesar úr Kötlum (1899-1972) frá því fyrsta ljóðabók hans
Bí bí og blaka kom út (1926) þar til Sóleyjarkvæði birtist (1952).' Niður-
stöður athugunarinnar voru að vissulega hafi Jóhannes verið róttækur bar-
áttumaður félagslegs réttlætis í anda sósíalisma og síðar þjóðfrelsis á tímum
hernáms og hersetu. Lýsir þetta hugsjónum hans frá miðjum fjórða ára-
tugnum eða kreppunni miklu en þá virðist hann taka gagngerum sinna-
skiptum frá kristilegu heimilisuppeldi og hefðbundnum ungmennafélags-
anda til róttækrar vinstristefnu. Notaði hann kveðskap sinn markvisst sem
baráttutæki í þjóðmálabaráttu. Þrátt fyrir þetta voru trúarleg stef, vísanir og
minni ríkur þáttur í kveðskap hans allt tímabilið. Má jafnvel segja að hinn
trúarlegi þáttur verði bæði tíðari og ágengari eftir sinnaskiptin en verið hafði
fyrir þau. Þau stef sem voru sérstaklega áberandi á ofangreindu skeiði voru
Kristsímyndin og sú framtíðarsýn sem Jóhannes tjáði í ljóðum sínum og var
í fyrrnefndri grein sett í samband við sambærilegan þátt í kristninni sem
kallaður er „eskatólógía" (Eschatologie) en með því hugtaki er átt við
umræðuna um hina síðustu daga og endalok tímans. Þessi niðurstaða kemur
heim og saman við þá lýsingu kunnugs manns að Jóhannes hafí alla tíð
verið trúhneigður og jafnvel „brennandi í trúaranda" einkum hafi trú hans á
skaparann og Krist lifað af allar efasemdir.1 2 Þó var sú grunsemd látin í ljós
fremur af sanngirnisástæðum en að höfundi þessarar greinar lægi hún sér-
staklega á hjarta að líklega hafi Jóhannes þó litið á sig sem trúlausan mann
að kirkjulegum skilningi lengst af skáldferils síns, a.m.k. á síðari hluta þess
tímabils sem tekið var til athugunar.3
1 Hjalti Hugason 2004.
2 Jón Sigurðsson 1999: 32. Sjá Hjalti Hugason 2004:78
3 Hjalti Hugason 2004: 95
71