Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2005, Blaðsíða 38

manninum framandi og við því ekki tilbúin til að afneita sjálfum okkur í
þágu annarra:
Ég geri ráð fyrir því að nútímamaðurinn sé almennt ekki tilbúinn til að
afneita sjálfum sér og eigin hagsmunum fyrir aðra í nafni þess sem er Æðra,
í nafni Almættisins. Hann er líklegri til að vilja skipta á eigin lífi og tilvist
vélmennis. Ég viðurkenni að hugmyndin um fórn, hin kristna hugsjón um
að elska náungann, nýtur ekki mikilla vinsælda - og enginn biður okkur um
sjálfsfóm.4
Hér má einnig sjá samhljóm við orð Krists: „Hver sem vill fylgja mér, afneiti
sjálfum sér, taki kross sinn daglega og fylgi mér. Því að hver sem vill bjarga
lífi sínu, mun týna því, og hver sem týnir lífi sínu mín vegna, hann mun
bjarga því. Hvað stoðar það manninn að eignast allan heiminn, en týna eða
fyrirgjöra sjálfum sér?“ (Lk 9.23-26).
Það er í þessu Ijósi sem hér verður fjallað um mynd Tarkovskys, Fórn-
ina. Ljóst er að mikið hefur verið fjallað um þessa mynd og hún skoðuð,
greind og túlkuð út frá ýmsum sjónarhornum. Það er reyndar í samræmi við
skoðun Tarkovskys sjálfs: „Fórnin er dæmisaga. Þá táknrænu atburði sem
hún felur í sér má túlka á fleiri en einn veg.“5 Það hefur því meðal annars
verið talað um að myndin bjóði upp á túlkun út frá sjónarhóli kristni, heiðni,
skynsemishyggju og sálfræði.6 Nær væri líklega að segja að unnt sé að túlka
myndina út frá trúarlegum eða trúarbragðafræðilegum sjónarhóli því
myndin hefur ekki bara verið túlkuð út frá kristni heldur líka öðrum trúar-
brögðum, trúarhugmyndum og heimspeki. Ástralski kvikmyndafræðingur-
inn Gino Moliterno túlkar myndina t.d. út frá tilvísun í Nietzsche snemma í
myndinni. Það er póstmaðurinn Ottó sem minnist á dverg Nietzches í upp-
hafí myndarinnar og er þar að vísa í bókina Svo mœlti Zaraþústra. Molit-
emo viðurkennir að Fórnin sé flókin mynd en færir rök fyrir því að bæði til-
finningaleg og heimspekileg auðlegð myndarinnar eigi sér meðal annars
rætur í áhuga Tarkovskys á kenningu Nietzsche um hina eilífu endurkomu
hins sama.7
Annað dæmi er túlkun sænsku bókmenntafræðinganna Maria Bergom
Larsson og Stina Hammar sem skoða myndina út frá nokkrum sjónar-
hornum, m.a. út frá taoisma, en undir lok myndarinnar fer Alexander í slopp
með yin og yang-merki á bakinu. Þær komast að þeirri niðurstöðu að Tar-
kovsky hafi í Fórninni blandað saman Tao og Kristi sem verða eitt og skýra
4 Tarkovsky, 1986, s. 218.
5 Tarkovsky, 1986, s. 219.
6 Pavelin.
7 Molitemo, 2001.
36