Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2005, Blaðsíða 112

Af þessum lýsingum Grágásar má draga eftirfarandi ályktanir:
1. Kirkjur voru reistar heima við bæi og hafði bóndi veg og vanda af kirkju-
byggingunni.
2. Biskup var hafður með í ráðum og gat sett skilyrði fyrir vígslu, a.m.k. í
þeim tilvikum þegar kirkjur voru endurbyggðar eftir bruna eða alvarlegar
skemmdir af öðrum ástæðum.
3. Landeigandi lagði kirkjunni á heimajörð sinni til lönd eða lausa aura
(nema hvort tveggja væri).
4. Aðrir en landeigendur gátu gefið fé til kirkju.
5. Landeiganda var skylt að gera máldaga þar sem eignir kirkjunnar voru til-
greindar og fastar tekjur sem fólust í greiðslu tíundar frá tilteknum bæjum.
Þessi ákvæði kristinna laga þáttar voru í fullu samræmi við lög og reglur
sem giltu í almennum kirkjurétti. Á þessum tíma hafði kirkjan enn ekki
eignast heildstætt lagasafn - það gerðist ekki fyrr en á 12. öld - en sam-
þykktir kirkjuþinga, fyrirmæli páfa og að sjálfsögðu orð heilagrar ritningar
voru þau lög sem kirkjustofnunin hvfldi á.
í byrjun júní árið 610 komu tólf biskupar úr Galisíu saman til fundar í
borginni Braga í Norður-Portúgal („concilium Bracarense“) að boði kon-
ungs.10 í 5. gr. samþykkta biskupaþingsins" var fjallað um kirkjuvígslur. Þar
sagði að ekki væri tilhlýðilegt að biskup krefðist greiðslu þegar hann væri
beðinn um að vígja (consecrare) kirkju en hann ætti ekki heldur að hafna því
ef stofnandi (fundator) kirkjunnar vildi umbuna honum. Sérhver biskup
skyldi jafnframt gæta þess að vígja (dedicare) ekki kirkju fyrr en stofnfé
hennar hefði verið lagt fram og staðfest með sérstakri eignaskrá.12 Mark-
miðið var að tryggja fjárhag kirkjunnar og rekstur svo að hún gæti staðið
undir þeirri þjónustu sem til var ætlast. Ákvæði þetta og svipaðar samþykktir
annarra biskupaþinga munu hafa gilt víðast hvar í ríki karlunga á 9. öld og
einnig hér á landi eins og fyrmefnd ákvæði kristinna laga þáttar vitna um.13
10 Heimild um ártalið er í http://www.gmii.edu/departments/fld/CLASSICS/martinbraga.conciliwn2.html
(„... die Kalendarum Iuniarum, aera DCX“).
11 í þessari grein er gerður greinarmunur á kirkjuþingi, þ.e. þingi biskupa úr öllum hinum kristna heimi
(concilium oecwnenicum), og svæðisbundnu hiskupaþingi eða biskupastefnu (concilium, synodus) en
samþykktir þeirra voru stundum einnig teknar upp í heildarsafn kirkjulaga (Corpus Iuris Canonici).
12 Corpus Iuris Canonici. 1. b. Útg. Aemilius Friedberg. Leipzig 1879, d. 407-408 (C.I.). Magnús Stefáns-
son nefnir nokkur fleiri kirkjuþing („Konzil") og eldri þar sem svipaðar samþykktir voru gerðar. Sam-
kvæmt heimildum hans var biskupaþing haldið í Braga haldið 675 („Die islandischen Stiftungsurkunden
- Kirkjumáldagar." Karl von Amira zum Gedachtnis. [Án útg.st.] Peter Lang, Europaischer Verlag der
Wissenschaften. Sonderdruck 1999, s. 131 (2. nmgr.)).
13 Magnús Stefánsson: „Die islandischen Stiftungsurkunden", s. 131 (2. nmgr.). Ebbe Hertzberg: Om Eien-
domsretten til det norske Kirkegods. En retshistorisk Betœnkning. Kristiania 1898, s. 10-11. Þorlákur
biskup Þórhallsson hinn helgi hefur þekkt þessi ákvæði enda menntaður í kirkjurétti m.a. frá prestaskól-
110